این متن دومین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.
زکات علم، نشر آن است. هر
وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از وبلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.
همچنین
وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق
بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.
این متن اولین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.
مرد خردمند هنر پیشه را، عمر دو بایست در این روزگار، تا به یکی تجربه اندوختن، با دگری تجربه بردن به کار!
اگر همه ما تجربیات مفید خود را در اختیار دیگران قرار دهیم همه خواهند توانست با انتخاب ها و تصمیم های درست تر، استفاده بهتری از وقت و عمر خود داشته باشند.
همچنین گاهی هدف از نوشتن ترویج نظرات و دیدگاه های شخصی نویسنده یا ابراز احساسات و عواطف اوست. برخی هم انتشار نظرات خود را فرصتی برای نقد و ارزیابی آن می دانند. البته بدیهی است کسانی که دیدگاه های خود را در قالب هنر بیان می کنند، تاثیر بیشتری بر محیط پیرامون خود می گذارند.
یک مسیحی از کشور سوئد در مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز، به دین مبین اسلام و مذهب تشیع گروید.
به گزارش روابط عمومی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز ، مار ایوار، از کشور سوئد با حضور در دفتر نماینده ولیفقیه در استان البرز و امامجمعه کرج، با گفتن شهادتین و اقرار به وحدانیت خداوند بزرگ، رسالت حضرت محمد مصطفی (ص) و ولایت ائمه اطهار (ع) از دین مسیحیت به دین مبین اسلام و مذهب تشیع مشرف شد.
کتابمسجد طراز اسلامی از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری»، کتابی کاربردی برای اصلاح عملکرد و برنامههای همه افراد حاضر در مسجد است.
این کتاب در چهار فصل اهمیت و جایگاه مسجد»،چیستی مسجد طراز اسلامی»، چگونگی مسجد طراز اسلامی» و امام جماعت طراز اسلام» تنظیم شده است.
مساجد کرامت» امام حسن(ع)» و میرزا جعفر» شهر مشهد، در سال های 1350 تا 1353 شاهد هزاران نفری بودند که برای شرکت در نماز جماعت و سخنرانیهای تفسیری و اعتقادی بعد از آن به مسجد میآمدند. امام جماعت و منبری آن روزهای آن مساجد، این روزها رهبر انقلاب اسلامی است و حالا اگر درباره ویژگیهای مسجد و امام جماعت سخن میگوید، علاوه بر جایگاه رهبری،میتوان مطمئن بود که خود تجریهای درخشان در این حوزه داشته است.
وقتی میگوییم همه افراد، یعنی از نمازگزار ساده و خادم و اعضای هیئت امناء گرفته تا امام جماعت که مهمترین رکن یک مسجد است. بنابراین شما حتی اگر فقط به عنوان یک نمازگزار در مسجد حاضر میشوید و در هیچکدام از بخش های مختلف آن مسئولیتی ولو کوچک هم ندارید، با خواندن این کتاب میتوانید حضور مفید و کاملتری در مسجد داشته باشید.
اما همان طور که گفته شد، امام جماعت مهمترین رکن یک مسجد است و حضور و نحوه فعالیت او در مسجد است که به تکامل یا تنازل مسجد میانجامد. از این رو فصل امام جماعت طراز اسلامی» را میتوان مهمترین فصل این کتاب دانست.
پذیرای جوان ها باشید. با روی خوش هم پذیرا باشید؛ با سماحت، با مدارا. فرمود: و سنّة من نبیّه»، که ظاهراً عبارت است از مداراة النّاس»؛ مدارا کنید. ممکن است ظاهر زنندهای داشته باشد.»
امامان جمــاعت اگــر خود بر اثر کهولت و غیره نمی توانند وظیفه رابطه و انس و راهنمایی را برای نمازگزاران بویژه جوانان فراهم کنند،در کنار خود فضلای جوان و پرنشاط را به کار گیرند و آنان در کار با خود شریک سازند.»
سنگبنای آنچه امروز ما بهعنوان مسجد» میشناسیم، توسط رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم گذاشته شده است. هجرت ایشان از مکه به مدینه، نقطهی آغازی بود برای فرایند تأسیس و گسترش مساجدی که قرار بود عبادتگاه و محل گردهمایی مسلمانان باشند. حضرت محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم در راه هجرت به مدینهی مکرمه، حین اقامت در قریهای به نام قبا (که در دوفرسخی جنوب مدینه قرار داشت) اولین مسجد جهان اسلام را با دستان خویش بنا کرد. از این مسجد امروز نیز به نام همان قریه و با عنوان مسجد قبا یاد میشود.
پس از آن نیز رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم در بدو ورود به مدینه، این فرایند را ادامه دادند و اقدام به ساخت مسجدالنبی کردند و آن را محلی برای مبارزه با مشرکان قرار دادند. درخصوص تأسیس این مسجد میتوان هدف اول تأسیس آن را شکلدهی جماعت به بهانهی عبادت و هدف ثانویهی آن را ایجاد فرصتی مناسب برای امور تبلیغاتی، وعظ و اندرز پیامبر دانست. مسجدالنبی قلب فعالیتهای تبلیغی، فرهنگی، اجتماعی و ی مسلمانان شد. این نهاد مقدس در حقیقت برای حیات ی و اجتماعی و پیدایش تشکلی سالم در جامعهی آن روز، همچون قلبی تپنده بود. قضاوت و رسیدگی به دعاوی توسط پیامبر اسلام در مسجد صورت میگرفت. همچنین مذاکرات و گفتوگوهای ی حضرت با افراد و هیئتهای اعزامی از قبایل و طوایف گوناگون در مسجد انجام میگرفت و پیمان بیعت با تازهمسلمانان در مسجد منعقد میشد.۱
حضرت علی علیهالسلام نیز در مدینه و پس از آن در کوفه، در سطح وسیعتری از مسجد بهعنوان مرکز تبلیغ معارف اسلامی و روشنگری مردم بهره میبردند. ایشان حتی کارهای مربوط به قضاوت و امور جنگی و بعضی امور حکومتی را در مسجد انجام میدادند. آن حضرت بارها در مسجد مدینه و کوفه و گاه نیز در مسجد بصره، به وعظ و سخنرانی پرداختند. بسیاری از خطبههای آن حضرت، که اینک در دسترس ما قرار دارد، در مسجد کوفه یا مسجدالنبی ایراد شده است.۲
نفوذ مدرنیته، اصلیترین عامل تغییر ذائقه
بنابراین مسجد را میتوان مهمترین پایگاه تمدنی در جهان اسلام دانست که پیش از این دارای کارکردهای بسیار مهم ی، اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی بوده است. این کارکردها قطعاً بیشتر و ملموستر از آنچه امروز شاهد آن هستیم، بوده است که بهدلیل مواجههی جامعهی اسلامی با مسائل جدیدی چون فرهنگ مدرنیته، به مرور زمان، به فراموشی سپرده شده است.
آنچه در اینجا از نفوذ فرهنگ مدرنیته در جامعهی ایران مراد است، بیشتر به جنبههای کارکردی آن اشاره دارد و البته در لایههایی عمیقتر، مقولههایی چون تغییر هویت ناشی از مدرنیته عاملیت پیدا میکند. در جوامع مدرن، آنچه بیشتر از همه مورد اهمیت است، نیازهای فردی انسان است. به تبع آن، کارکردی که مدرنیته در این زمینه دارد، فعال کردن مراکز تخصصی برای رفع یکایک این نیازهاست. حال اگر بخواهیم این فرایند تخصصی شدن را در ایران مرور کنیم، درخواهیم یافت که پیشتر مساجد جدای از رفع احتیاجات معنوی جامعه، کارکردهایی داشتند که موجبات رفع نیازهای مادی مراجعان خود را فراهم میکرد. این کارکردها گرچه اصل نبودند، اما در برآوردن احتیاجات روزمرهی زندگی مردم جامعه نقش داشتند. کارکردها بخشهایی مانند مراکز درمانی، کتابخانهها، تعاونیها، صندوقهای قرضالحسنه و در پارهای از مواقع حتی مدارس و آشپزخانهها از این دست موضوعاتاند. جدای از این، مسائل مادی بسیاری از جمله مسائل مربوط به قضاوت و رفع اختلافها و برگزاری وصلتها بهواسطهی ون و هیئتامنای مسجد صورت میگرفت.
هرچند امروز در جامعه تمامی این کارکردها را مراکز مختلف بهصورت تخصصی پیگیری میکنند، اما حل این مسائل در مسجد و حاشیهی آن، مزایایی داشت که عموماً مراکز امروزی از آن بیبهره هستند. بهعنوان نمونه، هرچند امروز اختلافات انسانی در مراجع انتظامی و قضایی حل میشود، اما هیچگاه این مسئله نمیتواند جایگزین پدیدههایی چون ریشسفیدی و پادرمیانی شود که عموماً در مساجد یا بهوسیلهی بزرگان مساجد انجام میگرفت؛ چراکه هزینههای اختلاف در مراکز امروزی با کدورت طرفین و نهایتاً قضاوت حل خواهد شد، درحالیکه واسطه شدن و ریشسفیدی بیشتر منجر به رفع کدورت و جاری شدن مجدد مودت میشد. در نمونهای دیگر، نقشی که مساجد میتوانستند در متصل کردن انسانهای نیازمند و خیرخواه بههم داشته باشند، هیچکدام از مؤسسات اعتباری و قرضالحسنهی امروزی ندارند.
بههمین دلیل، بسیاری از ون و علمای بزرگ در گذشتهای نهچندان دور، مهمترین وظیفهی خود را امامت نماز جماعت مسجد میدانستند و همهی فعالیتهای اجتماعی-ی خود را معطوف به آن مسجد میکردند. برای مثال، دربارهی عارف پارسا، آیتالله میانجی، گفته شده است: سخاوت و مساعدت او به مردم بیبضاعت و نیازمند، زبانزد همگان شده بود؛ چنانکه بارها از علمای بزرگ شنیده شد که مسجد آیتالله میانجی، پناهگاه نیازمندان است. امکان نداشت کسی نیازمند باشد و دستخالی از آنجا برگردد. او مردمی بود و به مردم عشق میورزید و با مردم میجوشید و خدمت به آنها را بهترین عبادت میدانست.»۳
در شرححال عالم فرزانه، ملا عباس تربتی، نوشتهاند: او خود مرجع تظلم مردم و خانهاش دادگستری و پناهگاه آنان بود. مردم از دست حکام و خوانین به او تظلم میکردند و او با قدرت معنوی خود به شکایت آنان رسیدگی میکرد. خود را میکشت و به آبوآتش میزد تا به مردم خدمت کند و حاجتی را از کسی برآورد و گرهی از کاری بگشاید. او در تمام ۲۴ ساعت شب و روز، حتی بعد از نیمهشب زمستان و در نیمهروز تابستان، برای هرگونه کار شرعی و حاجتی که مردم داشتند، میشتافت و در راه انجام دادن این وظایف و خدمات، آنچه را که در نظر نداشت، فقط خودش بود.»۴
نقش کلیدی اجتماعی ت
با توجه به آنچه بهعنوان جایگاه اجتماعی حقیقی و ضروری مساجد بیان شد، حتماً میبایست بر نقش عنصر اصلی و کلیدی مساجد، یعنی ت، تأکید کرد. برخی ون از ویژگیهای بسیجکنندگی و ارتباطات اجتماعی برخوردارند و میتوانند نقشهای ازدسترفتهی مساجد را جبران کنند. ازاینرو بیدلیل نیست که اصلیترین نقش در تعریف کارکردهای اجتماعی مسجد و احیای آنان را منوط به اعتقاد و توانمندی ون بدانیم. در همینباره، امام خمینی رحمهاللهعلیه، ضمن تأکید بر حضور ون در امور اجتماعی و ی، میفرمایند: پیغمبر سفارش کرده است که باید اهتمام به امور مسلمین داشته باشید. امور مسلمین عبارت از امور ی مسلمین است، امور اجتماعی مسلمین است، گرفتاریهای مسلمین است و کسی که اهتمام به این نکند، بهحسب آن روایت، فلیس بمسلم. و ما امیدواریم که لااقل از این دنیا نرویم و مشمول این نشویم که بگویند شما مسلم نبودید.»۵
مؤلف تاریخ انقلاب مشروطیت ایران» نیز دربارهی جایگاه اجتماعی ت شیعه در ایران مینویسد: کلیهی امور جامعه در دست ون بود، معاملات بهطور کلی و جزئی. عقد و نکاح را ون اجرا میکردند، ارث بهوسیلهی آنان تقسیم میشد، حق امام و خمس که در حقیقت پرداخت مالیات بود، به آنها داده میشد و کمتر فردی بود که در روز، گرفتار مشکلات و مسائلی نشود که حل آن بهوسیلهی استعلام و استغاثه از ون میسر نگردد.»۶
رهبر انقلاب نیز سال جاری در دیدار با مدیران، مدرسان و طلاب حوزههای علمیهی استان تهران، با اشاره به نقش هدایتگر و میدانی ت در عرصهی خدمات اجتماعی، تأکید کردند که حضور طلاب در خدماترسانی به مردم، مدرسهسازی، بیمارستانسازی، کمک به مردم هنگام حوادث و دیگر عرصهها، نیروهای مردمی را نیز به صحنه میآورد و منشأ خدمات خواهد شد.» ایشان این نقش را در کنار دو نقش مهم و اصلی هدایت فکری و دینی» و هدایت ی و بصیرتافزایی»، از جمله اهم وظایف امروز ت دانستند. حال با توجه به آنچه از جایگاه امروزی مساجد و امکان رشد این جایگاه اجتماعی توسط ون مطرح شد و تأکید رهبر معظم انقلاب در اینخصوص، توقع میرود اقداماتی عاجل و تأثیرگذار را در این زمینه شاهد باشیم. باید شرایطی فراهم شود که هم ون و هم مساجد به کارکرد و وظیفهی تاریخی و اجتماعی خود برگردد.
-----------------------------------------------------
پینوشتها:
۱. سیمای مسجد، عبدالرحیم نوبهار، ص۲۱۸.
۲. همان.
۳. صادق حسنزاده، اسوه پارسایان، ص۴۰.
۴. حسینعلی راشد، فضیلتهای فراموششده، ص۲۴ و ۱۰۶.
۵. صحیفهی امام خمینی رحمهاللهعلیه، ج۱۷، ص۴۰.
۶. مهدی مـلکزاده، تـاریخ انـقلاب مشروطیت ایران، ج۱، تهران، علمی، ۱۳۶۳، ص۳۵۹.
نویسنده: آقای پیمان فراهانی
حضور جوانان و روحیههای بسیجی باید محیط مسجد را زنده و پرنشاط و آیندهپو و لبریز از امید سازد.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸)از منظر رهبر انقلاب جایگاه مسجد در ساختن آینده نقش مهمی است. مسجدی که جایگاه نماز است و مظهر آمیختگی دنیا و آخرت و پیوستگی فرد و جامعه در دیدگاه و اندیشهی مکتب اسلام است.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) حضور و فعالیت جوانان مومن انقلابی در مسجد باید آینده را بسازد. آشنا کردنِ جوانان، با صفا و بهجتی که در نماز و ذکر هست، خدمتی بزرگ به آنان و به آیندهئی است که باید با دست توانا و عزم جوانانهی آنان ساخته و پرداخته شود. سفارش اینجانب آن است که مسجد را نیز همچون دلهای جوان، پاکیزه و پیراسته، و لبریز از شور و انگیزه و نشاط کنید.»(۱۳۸۸/۰۸/۱۲) با این نگاه، دلهای ما برای مسجد میتپد و از شوق و احساس مسئولیت، لبریز میگردد.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸)
برای رسیدن به مسجد طراز اسلامی»، امامان جماعت، هیئتهای امناء، خادمان موظف و متبرّع، هر یک باید بخشی از این کار بزرگ و اثرگذار را بر دوش خود حس کنند.»(۱۳۸۸/۰۸/۱۲) در ادامه مسئولیت هر یک از خدمتگزاران مسجد یا همان "بچه مسجدیها" میآید.
۱. امام جماعت
امام جماعت باید آمادهسازی خویش برای طبابت معنوی را وظیفه حتمی خود بداند. [زیرا] پرهیزگار، خردمند، کارشناس و دلسوز در مسجد، همچون پزشک و پرستار در بیمارستان، روح و مایهی حیات مسجد [است]. دانا و مسئولیتپذیر و پرهیزگار میتواند و میباید محور منظومهی تلاش مقدس برای عمران مساجد و پرداختن به آرایههای معنوی و ظاهری آن باشد.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) ائمهی محترم جماعات، مساجد را از همیشه فعالتر کنند و آموزش ترجمه و مفهوم و روح نماز را به شکل نوین و جذاب، در برنامههای خود بگنجانند.»(۱۳۷۶/۰۷/۰۷) امام جماعت، غمگساری و راهنمایی و همدلی را در کنار اقامهی نماز، در آن مهبط رحمت و هدایت الهی (مسجد) به نمازگزاران هدیه کند.»(۱۳۸۰/۰۶/۱۵) امامان محترم جماعت اگر خود بر اثر کهولت و غیره نمیتوانند وظیفهی رابطه و اُنس و راهنمایی را برای نمازگزاران بویژه جوانان فراهم کنند، در کنار خود فضلای جوان و پرنشاط را به کار گیرند و آنان را در کار با خود شریک سازند.»(۱۳۸۰/۰۶/۱۵) مدیریت محتوایی و معنویِ مسجد که بر دوش مسجد است باید خردمندانه و مسئولانه، و حتی عاشقانه باشد.»(۱۳۹۰/۰۷/۱۹) امام جماعت به تماس و رابطه با مأمومین بپردازد.»(۱۳۹۲/۰۶/۱۳) نماز صبح در مساجد اقامه شود.»(۱۳۷۵/۰۶/۳۱) چه نیت که دانش آموزان برجسته و ممتاز در هر محل، در مسجد و در برابر چشم مردم و از سوی امام جماعت، تشویق شوند.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸)
۲. متولیان و مدیران مساجد
بصورت کامل از ظرفیت شوقآوری و شورآفرینی مساجد برای جذب قشرهای مختلف مردم و تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی بهرهگیری شود.»(۱۳۸۴/۰۵/۳۰) دستاندرکاران ادارهی مساجد برای رونق بخشیدن روزبهروز به نماز، با کیفیت مطلوب، در میان مردم بهویژه جوانان و نوجوانان احساس مسئولیت کنند.»(۱۳۹۱/۰۶/۱۵) زمزمهی محبت متولیان و مدیران و امنای مساجد، باید دلهای پاک جوانان را مجذوب و مشتاق کند.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) باید با برنامهریزی صحیح و استفاده از ابزارهای فرهنگی، هنری، عمران معنوی مساجد را تقویت کرد و از ظرفیت شوقآوری و شورآفرینی مساجد برای جذب قشرهای مختلف مردم و تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی، بهرهگیری کامل کرد.»(۱۳۸۴/۰۵/۳۰) پخش صداهای آزاردهنده بویژه در شب و هنگام آسایش مردم، کاری ناروا و در مواردی خلاف شرع است. تنها صدائی که باید از مسجد در فضا طنین بیفکند بانگ اذان با صوت خوش و دلنواز است.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸)مسجد در همه جا باید پاکیزه، زیبا و آرامبخش باشد.»(۱۳۹۰/۰۷/۱۹)
۳. مجموعه فعالان مسجد
حضور جوانان و روحیههای بسیجی باید محیط مسجد را زنده و پرنشاط و آیندهپو و لبریز از امید سازد.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) میان مسجد و مراکز آموزشی در هر محل، همکاری و پیوند تعریف شده و شایستهای برقرار گردد.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) مسجد باید رابطهی خود را با جوانانی که ازدواج میکنند، با کسانی که به موفقیتهای علمی و اجتماعی و هنری و ورزشی دست مییابند، با صاحب همّتانی که کمک به دیگران را وجههی همت میسازند، با غمدیدگانی که غمگساری میجویند، و حتی با نوزادانی که متولد میشوند، برقرار و مستحکم کند.»(۱۳۸۹/۰۷/۱۸) مساجد، [باید] به شکل شایسته غبارروبی شود.»(۱۳۷۵/۰۶/۳۱) خدمت به مسجد، کاری مردمی و همگانی شمرده شود.»(۱۳۷۵/۰۶/۳۱)
فصل اول: کلیات
با توجه به متن حکم مقام معظم رهبری به تاریخ ۳۰ مهر۱۳۶۸ درخصوص تأسیس مرکز رسیدگی به امور مساجد» و تبدیل کرج به استان و وجود خلأ، جهت رسیدگی به امور مساجد در استان، مرکزی با این نام در استان البرز تأسیس و متناسب با تها، راهبردها، مأموریتها و اهداف این مرکز، اساسنامهای به این شرح تدوین میگردد:
ماده یک: نام مرکز:
نام مرکز مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز» است که در این اساسنامه اختصاراً مرکز» نامیده می شود.
ماده دو: اهداف مرکز :
۱- ساماندهی و اصلاح رویه ها و نظام های مدیریت مساجد در تعامل با نهادها؛
۲- جهت دهی و استفادة حداکثری از ظرفیت ها و قابلیت های نهادهای ذی ربط؛
۳- برنامه ریزی و اجرای فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی با رویکرد افزایش حضور جوانان و استفاده مؤثر از پتانسیل جوانان در امور فرهنگی و فعالیتهای مساجد؛
۴- اجرای ت ها و برنامه های مصوب و اهداف تبیین شده به تشخیص شورای تگذاری مساجد استان؛
۵- حفظ سلامت و امنیت مسجد و دور ماندن از منازعات ملی و مناقشات داخلی؛
۶- تقویت جنبه های معنوی، انقلابی، تعلیمی و تبلیغی مساجد در استان البرز؛
۷- رونق بخشی به افزایش کارآیی و شکوفایی هر چه بیشتر مساجد؛
۸- تبیین جایگاه مسجد به عنوان مهمترین و اصلی ترین پایگاه دین، معنویت و اخلاق اسلامی؛
۹- برقراری روح وحدت، تعاون و تعهد بین گروههای جامعه؛
۱۰- شناساندن اهمیت و نقش مساجد در حیات اجتماعی جامعه؛
۱۱- جلب و جذب مشارکتهای مردمی؛
۱۲- احیا و تقویت اندیشة اسلامی در جامعه و اعتلای فرهنگ غنی اسلامی؛
۱۳- معرفی حیات طیبه به عنوان آئین زندگی؛
۱۴- اهتمام در جهت حفظ قداست مساجد.
ماده 3: مدت فعالیت:
مدت فعالیت مرکز از تاریخ تأسیس نامحدود خواهد بود.
ماده 4: دفتر اصلی مرکز و حدود عملیات آن:
دفتر اصلی مرکز در مصلای کرج و محدودة فعالیت مرکز، مجموعة استان البرز خواهد بود.
ماده 5: مأموریت مرکز:
این مرکز نهاد و مرجعی مقبول، آگاه و نافذ الکلمه در امر مساجد است و با هدف کمک به کارایی و شکوفایی هر چه بیشتر این پایگاههای انقلاب و اسلام، حفظ قداست، سلامت و امنیت و تقویت هماهنگ جنبه های معنوی، انقلابی، تعلیمی ، تبلیغی و هنری مرتبط تشکیل شده است که ائمة جماعات و سایر مسئولان مسجد را منصوب و بر عملکرد آنها نظارت و عند الوم از آنها حمایت خواهد کرد؛ همچنین عهده دار حمایت اثر بخش و متولی نظارت بر برنامههای مساجد و مجری هماهنگی های ستادی بین نهادهای مرتبط با امر مسجد و ناظر بر گزارش های مالی و نحوة درآمد و هزینة مساجد خواهد بود.
ماده 6: راهبردهای مرکز:
۱- الگو سازی مساجد نمونه در سطح استان به منظور حرکت در جهت تحقق مسجد طراز اسلامی.
۲- هماهنگ سازی سازمان ها و نهادهای گوناگون ذی ربط در حوزة مسجد در ابعاد ساماندهی، اجرایی، نظارتی و حمایتی.
۳- جهت دهی مساجد به طرف جوان گرایی، با تأکید بر حضور جوانان و نوجوانان و استفاده از ظرفیت های ایشان در تحقق افزایش پویایی و سرزندگی فضای معنوی.
۴- توانمند سازی ائمه جماعات در تحقق اجرای موفقیت آمیز ت های ابلاغی شورای تگذاری و اجرای فعالیت های توسعه ای در مسجد.
ماده 7: وظایف و اختیارات مرکز:
۱- عرضه الگوهای مناسب برای ساخت، تجهیز و اداره مساجد؛
۲- اتخاذ راهکارهای اجرائی مصوبات شورای تگذاری در جهت تأمین منابع و استقلال مالی مورد نیاز مساجد، اعم از موقوفات و غیره.
۳- هدایت، حمایت و نظارت بر کلیه اقدامات مساجد و مراکز وابسته به آن، اعم از فعالیتهای عبادی، اجتماعی، ی، فرهنگی و غیره.
۴- برقراری ارتباط مناسب و تأسیس شبکه های کارآمد و مؤثر با کلیة مساجد کشور، در جهت تأمین اهداف نظام اسلامی.
۵- تلاش در جهت گسترش مسجد سازی، به ویژه در مناطق نوساز از طریق پی گیری، تدوین و تصویب مقررات و موافقت نامهها و قراردادهای مناسب، به منظور کسب تسهیلات در خصوص زمین، مصالح، خدمات جنبی دولتی و عمومی.
۶- ساماندهی وضعیت ائمه جماعات مساجد از لحاظ انتصاب، آموزش های ضمن خدمت و نظارت های ضروری و بهینه سازی شبکه ارتباطی ائمه جماعات.
۷- ساماندهی وضع کارکنان مساجد و مؤسسات وابسته به آنها، از لحاظ حقوقی و رفاهی.
۸- هدایت و ساماندهی امور آموزش و پژوهش، مرتبط با مساجد، به ویژه فعالیت های قرآنی.
۹- ساماندهی و حل مشکلات حقوقی مساجد و مؤسسات وابسته.
۱۰- ساماندهی وضعیت هیئت های امنای مساجد.
۱۱- اجرایی کردن ت های ابلاغی شورا و خط مشیهای مناسب، جهت جذب طبقات گوناگون جامعه، به ویژه جوانان و نوجوانان به مساجد و مراکز وابسته.
۱۲- ساماندهی و نهادینه سازی روابط مساجد با سایر ارگانها، نهادها، وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی عمومی، تعاونی ، خصوصی و نظائر آنها.
۱۳- توزیع عادلانة تبلیغات و خدمات مربوط به مناطق.
۱۴- تألیف کتب، مجلات و نشریات متنوع برای مخاطبان گوناگون.
ماده 8: ارکان مرکز:
الف) حوزه ریاست مرکز:
۱- رئیس مرکز و دبیر شورا.
۲- قائم مقام مرکز.
۳- مسئول دفتر.
۴- حقوقی و بازرسی.
ب) معاونت ها:
۱- معاون توسعه منابع.
۲- معاون طرح و برنامه.
۳- معاون فرهنگی و ارتباطات.
ماده 9: وظایف و اختیارات رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد:
۱-دادن پیشنهاد و طرحهای کاربردی به شورای تگذاری مساجد استان البرز.
۲- اجرائی نمودن کلیة مصوبات و تصمیمات شورای تگذاری و دادن گزارش به شورا.
۳- بستر سازی و استقرار تدریجی نظام مدیریتی مرکز.
۴- تبیین و تقویت جایگاه رسمی و حقوقی مرکز.
۵- پیشبرد اهداف و راهبرد های مرکز.
ماده ۱۰: شرح وظایف مسئول دفتر و روابط عمومی:
۱-هماهنگ کردن کلیة جلسات ریاست.
۲- ادارة کلیة امور دفتری ریاست مرکز.
۳- پاسخ گویی به مراجعات حضوری و تلفنی.
ماده 11: شرح وظایف واحد حقوقی و بازرسی:
۱- ارتباط مستقیم با مدیر مرکز و تبادل نظر در راستای کلیة امور نظارتی و تحقیقاتی.
۲- حفظ و صیانت اهداف و راهبردهای مرکز در کلیة سطوح.
۳- صیانت از فعالیت های مربوط به ائمة مساجد و اعضای هیئت امنا.
۴- به کارگیری ابزارهای لازم در جهت پیشگیری از وقوع تخلفات و جرائم.
۵- رسیدگی به اختلافات ائمة مساجد و اعضای هیئت امنای مساجد.
۶- رسیدگی به تخلفات و جرائم کارکنان مساجد.
۷- اجرای امور تحقیقات و بازرسیهای میدانی از اوضاع مساجد.
۸- اجرای بازرسی و نظارت روشمند و تحقیقات نامحسوس از مساجد.
۹- اجرای بازرسیهای دورهای و زمان بندی با هدف پیشگیری از تخلفات و نظارت راهبردی.
۱۰- تعامل با نهاد های گوناگون، اعم از اداره کل بازرسی استان، مراجع محترم قضایی، نیروی انتظامی و پایگاه های مقاومت بسیج، در جهت تحقق سطح کارآمدی مأموریت های محول شده.
۱۱- استفاده از ظرفیت ها و پتانسیل های موجود در راستای برقراری تعامل و همکاری بین کارکنان و ائمه مساجد، بسیج و امور فرهنگی.
۱۲- ارزشیابی عملکرد مساجد استان از نظر سطح فرهنگی، تبلیغی، جذب جوانان، ارتقای آرمان های اسلامی و مذهبی و میزان موفقیت ائمه مساجد و هیئت امنا در راستای اداره مساجد.
۱۳- تعامل و همکاری با مراجع قضائی در زمینة تشکیل پرونده، رسیدگی و ارجاع موضوعات غیر قابل بررسی.
۱۴- تهیه و تنظیم لوایح حقوقی در راستای دفاع از حقوق حقة مساجد در صورت وم.
۱۵- معاضدت قضایی و دفاع از شأن و منزلت مساجد و ائمة مساجد.
۱۶- انطباق مصوبات شورای تگذاری مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز با قوانین و مقررات حقوقی، با محوریت صیانت از مساجد در برابر مشکلات قضایی.
ماده 12: شرح وظایف معاون توسعه منابع:
۱- اصلاح و بهبود نظام تأمین و جبران خدمات منابع انسانی با رویکرد جذب متخصصان و نخبگان؛
۲- طرح ریزی نظام مدیریت منابع انسانی؛
۳- حمایتهای لازم معیشتی و رفاهی با رعایت عزت و تکریم ائمه مساجد، از قبیل وام قرض الحسنه، اقدامات بیمهای، تسهیلات ازدواج، مسکن و امکانات تفریحی و ورزشی در قالب تورهای زیارتی و سیاحتی؛
۴- حمایت های معنوی و حقوقی از ائمة مساجد و افراد تحت تکفل ایشان، هیئت امنا و خدام؛
۵- حمایتهای ویژه معیشتی از خانواده ائمه مساجد از کار افتاده، متوفّی و شهید؛
۶- عزل و نصب فعالان مسجد با معرفی امام مسجد؛
۷- تأکید بر اجرای امور مالی با تأیید ائمه مساجد و تحت نظارت جدی و اثر بخش ایشان؛
۸- استفاده از معین واجد شرایط برای ائمه مساجد در موارد مورد نیاز؛
۹- مناسب سازی فضای کالبدی و تأسیسات و تسهیلات مساجد در جهت جذب جوانان؛
۱۰- بستر سازی عرضة خدمات تفریحی و ورزشی مورد نیاز جوانان با حداقل هزینه و با لحاظ کردن شرایط محیطی؛
۱۱- توجه ویژه و استفاده مناسب از جایگاه و اختیارات ائمة مساجد در اجرای نظام مدیریت واحد در مسجد؛
۱۲- اجرای آئین نامه مالی و معاملاتی و آئین نامه حسابرسی و ممیزی مالی مساجد؛
۱۳- استفاده از امکانات نهادها با جلب هماهنگی و همکاری مدیران ارشد آنها؛
۱۴- تلاش مؤثر در جهت دهی به بهره گیری مناسب از اعتبارات، قابلیت ها، و ارتقای عملکرد نهادهای مرتبط همسو با مأموریتها و ظرفیت های آنها و نیازمندی ها و اولویت های مساجد؛
۱۵- تقویت مساجد نمونه از طریق توجه به ابنیه و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری و خدمات رفاهی؛
۱۶- بهسازی و مرمت فضای کالبدی و تجهیز مساجد نمونه؛
۱۷- تقویت سامانه های اطلاع رسانی مساجد نمونه.
مادة سیزده: شرح وظایف معاون طرح و برنامه :
۱- تنظیم و اجرای دوره های آموزشی ضمن خدمت مدیران و کارکنان مرکز؛
۲- بهبود سطح علمی و کارشناسی مرکز از طریق برگزاری دوره های آموزشی مناسب؛
۳- رشد و تعالی امام مسجد با استفاده از روشهای کار آموزی در مساجد نمونه، دورهها و کارگاههای آموزشی، آموزشهای غیر حضوری و غیره؛
۴- تأکید بر ارتقای مهارتهای مدیریتی و ارتباطی؛
۵- توانمند سازی مؤسسات واجد صلاحیت در جهت تخصیص آموزشهای تخصصی کاربردی و مهارتی؛
۶- مناسب سازی فضای کالبدی و تسهیلات جنبی برای کودکان و نوجوانان با رویکرد حداکثر نشاط و شادابی، البته با حفظ آرامش فضای عبادی در مساجد؛
۷- اندازه گیری شاخص نشاط محیط مسجد؛
۸- ارزشیابی وضع موجود و اندازه گیری شاخص مربوط؛
۹- نشر آثار مرتبط با جوانان؛
۱۰- برگزاری جلسات توجیهی و آموزشی برای ائمه جماعات؛
۱۱- آموزش امنا و خدام جهت مناسب سازی و بهبود ارتباط با جوانان؛
۱۲- اندازه گیری شاخص ها و ارزشیابی و تحلیل وضع موجود؛
۱۳- اجرای پژوهشهای بنیادی و کاربردی مرتبط با موضوع مسجد؛
۱۴- برگزاری جشنواره مقاله و پژوهه نویسی مسجد طراز »؛
۱۵- تعریف، طراحی ابعاد، معیارها و شاخص های مسجد طراز؛
۱۶- اقدام به رقابت سازنده بین مساجد نمونه، از طریق نهادینه سازی جایزة تعالی ویژة مساجد و برگزاری جشنواره ای در این زمینه؛
۱۷- حمایت از مساجد بر مبنای رتبة تعالی آنها؛
۱۸- تدوین و اجرای رتبه بندی مساجد.
مادة چهارده: شرح وظایف معاون فرهنگی و ارتباطات:
۱- هماهنگی و اجرای امور فرهنگی و آموزشی جامعة هدف؛
۲- برقراری هماهنگیهای لازم با حوزه های علمیه؛
۳- تدوین چشم انداز، راهبردها و مأموریتهای مساجد، با توجه به منویات امام (ره) و مقام معظم رهبری، اسناد فرادستی، (سند چشم انداز و تهای ابلاغی شورا در امور مساجد)؛
۴- چابک سازی مرکز با تأکید بر مناسب سازی ساختار و استفادة حداکثری از فناوری اطلاعات و ارتباطات؛
۵- حمایت از تشکیل شورای فرهنگی مسجد با مدیریت امام مسجد؛
۶- بستر سازی و برقراری زمینه های پاسخ گویی به نیازهای علمی، فکری، معنوی و شرعی جوانان؛
۷- سازماندهی جوانان از طریق حمایت از هیئات مذهبی و نهادهای مرتبط با جوانان؛
۸- تشکیل بنیاد نخبگان مسجدی؛
۹- تدوین و اجرای طرح از مدرسه تا دانشگاه و از مدرسه تا حوزه؛
۱۰- تشکیل و ساماندهی هیئات مذهبی نوجوانان مسجد با استفاده از ظرفیت های کانون فرهنگی و پایگاه بسیج مسجد؛
۱۱- پیمان تفاهم نامه همکاری بین دستگاهی؛
۱۲- تعامل با مدارس و نهاد های فرهنگی در محلات؛
۱۳- تدوین الگوی برگزاری جشنها و مراسم شادی و نشاط در مساجد؛
۱۴- ساماندهی متمرکز در ارتباط و هماهنگی با نهادها؛
۱۵- حضور و مشارکت فعال در مجامع و نهادها؛
۱۶- استفاده از ظرفیت ها و تسهیلات قانونی در زمینة امور فرهنگی و اجتماعی؛
۱۷- استفاده بهینة و بهره ور از بودجه ها و امکانات نهاد ها و مراکز در تخصیص خدمات شایسته به مساجد، با تأکید بر حمایت از امور فرهنگی.
مادة پانزده: شرح وظایف امور بانوان:
۱- دریافت گزارشهای مربوط به امور بانوان نمازگزار و انعکاس به رئیس مرکز جهت رسیدگی؛
۲- بهبود بخشی امور فرهنگی و اجنماعی بانوان و مشاورة خانواده در مسجد؛
۳- تقویت واحدهای آموزش قرآن، حدیث، احکام و نهج البلاغه؛
۴- برگزاری مسابقات فرهنگی و مسابقات حفظ قرآن، با محوریت ارتقای آگاهیهای بانوان؛
۵- رسیدگی به اختلافات بانوان با امور فرهنگی، پایگاه بسیج خواهران، یا امام مسجد؛
۶- جمع آوری انتقادها و پیشنهادهای بانوان در مساجد و انعکاس آن به امور مساجد.
مادة شانزده: شرح وظایف دبیرخانه:
۱- دریافت و ثبت کلیة مکاتبات وارد شده به مرکز و توزیع بین قسمت های گوناگون مرکز؛
۲- شماره کردن و فرستادن کلیة مکاتبات به خارج از مرکز؛
۳- کلیة امور مربوط به ثبت و صدور و توزیع مکاتبات اداری؛
۴- تهیة آمار و گزارش کار ماهانه.
فصل اول
تعـاریف
مادة یک) منابع مالی :
منابع مالی در این آئین نامه مشتمل است بر: کلیة کمک های مردمی، کمک های دولت، سازمانها و نهادهای بخش عمومی و خصوصی ، درآمد رقبات و موقوفات مسجد، برگزاری مراسم در مسجد و سایر منابع.
مادة دو) مصارف مالی:
مصارف مالی مسجد عبارت است از: کلیة مخارج مسجد، اعم از هزینه های جاری، تعمیرات و بازسازی، توسعة فضاهای مسجد، خرید زمین و املاک برای الحاق به مسجد ، حق احمه خادم، حق القدم امام مسجد، هزینة دعوت از سخنران و مداح و دیگر هزینه هایی که با برنامههای مسجد ارتباط مستقیم دارد.
مادة سه) دفاتر مالی :
منظور از دفاتر مالی، فرمها، کارتها و دفاتر یا نرم افزارهایی است که کلیة فعالیتها و رویدادهای مالی مسجد در آنها ثبت ، تلخیص و گزارش میشود.
فصل دوم
کلیات
مادة چهار) بودجه :
بودجة مسجد شامل منابع مالی میشود که از طریق کمک های نقدی و غیر نقدی مردمی، هدایا ، کمک های دولت و دستگاه های اجرائی ،کمک نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی ، سازمانها و مؤسسات بخش خصوصی ، درآمد رقبات و موقوفات مسجد، درآمد برگزاری مراسم در مسجد و سایر منابع کسب میشود همچنین بودجه شامل مخارج و هزینه های مسجد که متشکل از هزینه های جاری، برنامه ای ( فرهنگی )، سرمایه ای و عمرانی و سایر هزینه های مرتبط با مسجد است که برای یک سال مالی پیش بینی می شود .
بودجة سالانه مسجد از ابتدای دی الی ۱۵ اسفند سال قبل برآورد و هیئت امنای مسجد تصویب و به تأیید امام مسجد میرساند.
تبصره :
در صورت نیاز، هیئت امنا می تواند در طول سال بر حسب شرایط در خصوص منابع و مصارف مالی مسجد تجدید نظر نماید و بودجه را اصلاح کند و به تأیید امام مسجد برساند.
مادة پنج) حساب بانکی :
به منظور تمرکز منابع و مصارف مالی مسجد، لازم است حساب بانکی در یکی از بانک های معتبر ( ترجیحاً نزدیکترین بانک به مسجد ) به نام مسجد با امضای امام مسجد و یکی از اعضای هیئت امنا و مسئول امور مالی مسجد افتتاح و کلیة منابع مالی مسجد به حساب مذکور واریز شود. همچنین کلیة مصارف و هزینه ها ترجیحاً از طریق حساب بانکی پرداخت شود.
تبصره:
برداشت از حساب بانکی با امضای ثابت امام جماعت ، مهر مسجد و یکی از صاحبان امضا مجاز است.
مادة شش) قراردادها و اوراق بهادار :
قراردادها و اوراق بهادار مسجد با امضای امام مسجد و مهر مسجد و یکی از اعضای هیئت امنا یا مسئول امور مالی معتبر خواهد بود.
تبصرة ۱:
تعیین صاحبان امضای حسابهای بانکی از اختیارات امام مسجد است.
تبصرة ۲:
افتتاح حساب با یک امضا یا تفویض یا اعطای حق دو امضا به یک تن در مورد واحد مجاز نیست.
تبصرة ۳:
افتتاح و بستن حسابها در بانک ها با رعایت مقررات به پیشنهاد مسئول امور مالی و تأیید امام جماعت خواهد بود.
تبصرة ۴:
هزینه های مسجد شامل هزینه های جاری، برنامه ای ( فرهنگی – تبلیغی – آموزشی)، سرمایه ای و عمرانی خواهد بود.
تبصرة ۵:
تخصیص کلیة هزینهها ، عقد قراردادها ، معاملات و تصمیمات مالی با اهمیت ، متناسب با حجم فعالیت ها و توان مالی مسجد، پس از تصویب هیئت امنا و موافقت امام مسجد صورت خواهد پذیرفت.
تبصرة ۶:
کلیه پرداخت های مسجد به وسیلة چک انجام میشود ، مگر بخشی از هزینه های جزئی که میزان آن را امام مسجد مشخص میکند و به صورت نقدی از محل تنخواه گردان پرداخت میشود.
مادة هفت) تنخواه گردان :
تنخواه گردان عبارت است از وجهی که در صورت نیاز و بنا به درخواست برای پارهای از هزینه های جزئی در اختیار یکی از اعضای هیئت امنا، مسئول امور مالی یا فردی به تشخیص امام مسجد قرار میگیرد تا به تدریج هزینههای مصرف شده را در قبال اخذ رسید پرداخت نماید.
مادة هشت) سال مالی :
سال مالی مسجد عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین هر سال آغاز و در پایان اسفند ماه خاتمه مییابد.
مادة نه) مسئول امور مالی مسجد :
مسئول امور مالی مسئولیت حسن جریان و نظارت در گردش کار و صحت پرداخت ها و مطابقت آن با مقررات مربوط را بر عهده دارد و در مقابل امام مسجد مسئول است، مسئول امور مالی از بین اعضای هیئت امنا یا فرد دیگری که آشنایی با امور مالی داشته باشد امام مسجد منصوب میکند و وظایف مشروحة زیر را بر عهده خواهد داشت:
الف- ادارة امور مالی، تنظیم و ثبت حسابها و اسناد مالی مسجد؛
ب- حفظ اسناد و دفاتر مالی؛
ج- نگهداری و تحویل و تحول وجوه و نقدینه ها و سپرده ها و اوراق بهادار؛
د- وصول و ایصال درآمدها و تخصیص هزینه ها با رعایت مقررات مربوط؛
ه- کنترل و ثبت حساب موجودی اموال و انبار؛
و- مسئولیت حفظ و نگهداری اسناد مالکیت غیر منقول و سایر اموال دارای سندمالکیت و تضمین نامهها و اوراق بهادار متعلق به مسجد؛
ز- سایر وظایفی که به موجب این آئین نامه و سایر مقررات مربوط بر عهدة امور مالی مسجد واگذار می شود .
تبصرة ۱:
مسئول امور مالی میتواند با مسئولیت خود قسمتی از اختیارات و وظایف خویش را در غیاب خود به یکی از اعضای هیئت امنا یا فرد دیگری، که آشنایی به امور مالی داشته باشد ، پس از تأیید امام مسجد تفویض نماید.
تبصرة ۲:
کلیة فعالیت های مالی مسجد در دفاتر یا نرم افزار مالی ثبت میشود .
مادة ده) تهیة گزارش مالی:
مسئول امور مالی مسجد موظف است بیلان و گزارش مالی را در دوره های ماهانه ، سه ماهه ، شش ماهه ، و سالیانه تهیه و به امام جماعت و هیئت امنای مسجد تسلیم نماید. گزارش مالی سالانه مسجد حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد به هیئت امنا و امام مسجد عرضه و تصویب میشود.
تبصرة ۱:
شایسته است امام جماعت بیلان و گزارش مالی سالیانة مسجد را به مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز منعکس نماید.
تبصرة ۲:
جهت جلب اطمینان مردم و افزایش اطمینان و میزان کمک های آنان بیلان و گزارش مالی دوره ای و سالیانه بنا به تشخیص امام جماعت به اطلاع نمازگزاران رسانده میشود.
مادة یازده) تعیین فرم ها و استقرار نظام مالی :
مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز در حد امکانات خود در خصوص دادن مشاوره به امام جماعت و هیئت امنا جهت استقرار نظام مالی و ثبت حسابهای مالی در دفاتر، تهیة گزارشهای مالی، همچنین دادن آموزش های لازم به مسئول امور مالی یا یکی از اعضای هیئت امنا جهت اجرای امور مالی، مساعدت و کمک خواهد نمود.
مادة دوازده) رسیدگی به حسابها و گزارشهای مالی:
بنا به درخواست امام مسجد ، اعضای هیئت امنا مسجد یا عند اوم به تشخیص مرکز رسیدگی به امور مساجداستان ، دربارة حسابرسی از عملکرد مالی مسجد اقدام خواهد کرد.
مادة سیزده) ارائه گزارش عملکرد مسجد:
امام مسجد یا هیئت امنای مسجد حداقل هر سال یک بار گزارشی از منابع مالی و مخارج مسجد را – که فرد یا افراد ذی ربط مورد رسیدگی قرار دادهاند – در یکی از جلسات مسجد که بیشتر نمازگزاران در آن حضور دارند ( مانند مراسم عید فطر و غیره) به سمع و نظر مردم میرسانند و برنامه های آتی مسجد را نیز به مردم اطلاع میدهند تا در صورت وم مردم درخصوص تقبل بخشی از هزینه ها و مخارج اقدام کنند .
مادة چهارده)
این آئین نامه مشتمل بر چهارده ماده و یازده تبصره مورد تصویب رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز قرار گرفته است.
۱- سلامت جسمی و روحی ؛
۲- التزام عملی به احکام اسلام و نظام جمهوری اسلامی و اصل ولایت فقیه ؛
۳- حداقل داشتن مدرک پایان دورة ابتدایی ؛
۴- حداقل سن ۲۵ ؛
۵- حسن سابقه و اعتماد محلی و رعایت شئون اخلاقی اجتماعی ؛
۶- ساکن یا از کسبة محل مسجد باشد ؛
۷- حضور در برنامه های مسجد، بخصوص در نماز جماعت و مراسمی که در مسجد برگزار میگردد؛
۸- داشتن وقت کافی جهت اجرای کارهای محول شده؛
۹- فقدان وابستگی به گروهها و سازمانهای ی؛
۱۰- حسن برخورد و توان نظارت بر امور گوناگون مسجد ؛
۱۱- نداشتن سوء پیشینه و اعتیاد به مواد مخدر .
مدارک لازم :
۱- فتوکپی کامل شناسنامه یک برگ ؛
۲- چهار قطعه عکس ؛
۳- مدارک تحصیلی کلاسیک و حوزوی ؛
۴- پر کردن فرم گزینش ؛
۵- معرفی امام مسجد .
شرح وظایف هیئت امنا :
۱- تشکیل جلسات هیئت امنا با حضور یا اطلاع امام مسجد و بحث و بررسی و اخذ تصمیم لازم پیرامون مسائل گوناگون مسجد؛
۲- رسیدگی به امور تأسیساتی مسجد از قبیل آب ، برق ، تلقن ، سوخت ، وسایل گرمازا و غیره؛
۳- اجرای طرحهای عمرانی با استفاده از عوامل مجرب ؛
۴- محافظت از وسایل و اموال مسجد و نظارت بر حسن استفاده از موقوفه ، مطابق با نظر واقف ؛
۵- برگزاری مناسب مراسم با همکاری کانون و بسیج با نظر امام مسجد ؛
۶- دعوت از وعاظ و سخنرانهایی که امام جماعت تعیین مینمایند ؛
۷- برنامه ریزی برای خادم و نظارت بر امور احاله شده ؛
۸- دریافت عواید مستغلات و موقوفات مسجد و جمع آوری کمکهای نقدی و غیر نقدی از طرق گوناگون ؛
۹- ثبت دریافتها و پرداختها و نگهداری اسناد مالی در دفاتر و اجرای امور حسابداری و مربوط به آن ؛
۱۰- گزارش حوادث و اتفاقات مسجد و محل ، به طور مرتب به امام مسجد ؛
۱۱- دادن بیلان کار ماهانه به امام مسجد ؛
۱۲- دادن بیلان کار سالیانه به مرکز رسیدگی به امور مساجد استان که به امضا امام مسجد رسیده باشد ؛
۱۳- افتتاح حساب جاری به نام مسجد در یکی از بانکهای دولتی با امضای امام مسجد به طور ثابت و یکی از دو تن اعضای هیئت امنا به طور علی البدل ؛
۱۴- اختصاص مکانی برای فعالیتهای فرهنگی و برادران بسیج در حد توان ؛
۱۵- اجرای سایر اموری که امام جماعت ابلاغ کند.
هیئت امنا پنج عضو با مسئولیت های زیر دارد:
۱- رئیس هیئت امنا؛
۲- مسئول امور اداری؛
۳- مسئول امور مالی و حسابداری؛
۴- مسئول امور فرهنگی و برگزاری مراسم؛
۵- امور ساختمانی ، بهداشت و تجهیز مسجد.
۱-شرح وظایف رئیس هیئت امنا :
الف ) ارتباط مستقیم و نزدیک با امام مسجد در زمینة کارها و برنامه های مسجد؛
ب) پی گیری مصوبات هیئت امنا که به تصویب و تأیید امام مسجد رسیده است؛
ج) نظارت بر حسن اجرای امور احاله شده به اعضای هیئت امنا؛
د) دادن بیلان کار ماهانه به امام جماعت و بیلان کار سالانه به مرکز رسیدگی به امور مساجد پس از امضا امام مسجد؛
ه) دادن تراز مالی و تصمیمات اتخاذ شده جهت اعلام نظر به امام مسجد؛
و) اعلام جلسات عادی و فوق العاده به اعضا و امام مسجد و رساندن دستور جلسه به ایشان، حداقل یک روز قبل از تشکیل جلسه؛
ز) امضای مکاتبات هیئت امنا.
۲- شرح وظایف مسئول امور اداری :
الف) دریافت نامه ها ، اجرای کلیة امور مکاتبات مربوط به مسجد؛
ب) ثبت و نگهداری و بایگانی مکاتبات؛
ج) تنظیم صورتجلسات هیئت امنا و ثبت آن؛
د) تنظیم گزارش حوادث و اتفاقات و تسلیم به امام مسجد و هیئت امنا؛
ه) سرجمعداری و تهیة فهرست از کلیة اموال مسجد و سرجمعداری آن.
۳- شرح وظایف امور مالی و حسابداری :
الف) افتتاح حساب جاری به نام مسجد؛
ب) دریافت کلیة عواید موقوفات و جمع آوری کمکهای مردمی؛
ج) ثبت دریافتها و پرداختها و ثبت و نگهداری اسناد مالی و اجرای امور حسابداری مربوط به آن؛
د) تنظیم و دادن ترامة مالی به امام مسجد و هیئت امنای مسجد.
۴- شرح وظایف مسئول امور فرهنگی :
الف) درج مراحل ثبت نام امور اجرائی و نظارت بر تشکیل کلاسهای آموزشی؛
ب) برگزاری مراسم مذهبی به نحو احسن، با مشارکت و همکاری کانون ، بسیج و مردم محل؛
ج) اجرا و نظارت بر تبلیغات لازم برای در خصوص فعالیت های مسجد؛
د) دعوت از سخنرانانی که امام مسجد، تعیین میکند.
۵- شرح وظایف مسئول امور ساختمان و بهداشت و تجهیز مسجد :
الف) اجرای طرحهای عمرانی، بازسازی و بهسازی مسجد؛
ب) رسیدگی به امور تأسیساتی مسجد مثل آب ، برق و جز آن؛
ج) تهیه و خرید اقلام مورد نیاز مسجد؛
د) فروش اقلام مستهلک با تصویب و نظارت امام مسجد و هیئت امناء؛
ح) برنامه ریزی و پیگیری مداوم زیبا سازی و نظافت و بهداشت مسجد ؛
ط) نظارت بر کار خادم در جهت بهبود کیفیت نظافت مسجد؛
ی) تجهیز مسجد و اختصاص تأسیسات جنبی مسجد در جهت استفادة بهینه از امکانات و فضای مسجد برای فعالیتهای بسیج و کلاسهای فرهنگی.
گردش کار :
۱- امام مسجد با دقت و تحقیق و تفحص کامل ، از میان نمازگزاران خوش نام و مورد اعتماد محل ، افرادی با سواد و آشنا به مسائل فرهنگی، دلسوز ، دارای انگیزه و وقت کافی و با توان مدیریت و نظارت ، به مرکز معرفی مینماید .
در این راستا امام مسجد میباید سعی نماید که ترکیب اعضای پیشنهادی را به گونه ای تنظیم کند که هریک از اعضا دربارة یکی از مسئولیتهای فوق دارای توان و تخصص باشند تا بتوانند مسئولیتی بر عهده گیرند و به نحو احسن امور را اداره نمایند .
گفتنی است در صورتی که مسئولین کانون فرهنگی و بسیج شرایط عضویت در هیئت امنا را دارا باشند معرفی آنان برای عضویت در هیئت امنا موجب انسجام بیشتری در امور مسجد خواهد شد .
۲- مرکز پس از بررسیهای لازم آنان را به مدت دو سال به عضویت هیئت امنای مساجد منصوب مینماید ، در صورتی که مساجد دارای موقوفات باشند پس از تعیین صلاحیت به تشخیص مرکز به سازمان اوقاف و امور خیریه معرفی می شوند تا حکم لازم برای نظارت بر موقوفات را نیز دریافت دارند .
۳- پس از صدور حکم از طرف مرکز، اعضای هیئت امنا میباید با هماهنگی و حضور امام مسجد جلسه ای تشکیل دهند و در اولین جلسه، رئیس ، قائم مقام و منشی جلسه را انتخاب و وظایف و مسئولیت اعضا را مشخص نمایند .
تبصره :
پس از تنفیذ امام مسجد هر یک از اعضای هیئت امنا در مسئولیتهای خود شروع به کار خواهند نمود .
۴- در صورتی که به عللی یکی یا کلیة اعضای هیئت امنا تخلف نمایند یا ویژگی های خویش را از دست بدهند، امام مسجد این مطلب را کتباً به مرکز اعلام می کند تا مرکز بررسی و اقدام لازم انجام دهد .
آئین نامة اجرایی تشکیل جلسات هیئت امنا:
۱- هیئت امنا میباید حداقل هر پانزده روز یکبار جلسه تشکیل دهد و دربارة مسائل مسجد به بحث و تبادل نظر بپردازد.
۲- اعضای هیئت امنا درنخستین جلسة خود رئیس ، قائم مقام و منشی را انتخاب و مسئولیت و وظایف هر یک از اعضا را تعیین می نمایند .
۳- در صورت ضرورت با پیشنهاد امام مسجد یا رئیس هیئت امنا ، جلسة فوق العاده تشکیل خواهد شد .
۴- جلسات هیئت امنا با حضور دو سوم اعضا رسمیت مییاید ، که حضور رئیس هیئت امنا یا قائم مقام در آن اامی است .
۵- امام مسجد میتواند در کلیة جلسات هیئت امنا شرکت نماید و ریاست جلسه در صورت حضور امام مسجد، بر عهدة ایشان خواهد بود .
۶- کلیة مصوبات جلسات با رأی اکثریت حاضر در جلسه و با تایید امام مسجد ، قابل اجراست .
۷- تقسیم کار بین اعضا میباید به تناسب استعداد و توان کاری آنان صورت پذیرد .
۸- انتخاب فرد یا افرادی در سمت ناظر در جلسات صندوق قرض الحسنه ، صندوق خیریه ، کانون فرهنگی و جلسة مسئولان بسیج از طرف هیئت امنا ، بلامانع است .
۹- امور مالی ، دریافت و پرداخت ، امور ساختمانی ، خرید یا فروش وسایل مسجد، پس از تبادل نظر و تصویب هیئت امنا و تأیید امام مسجد، مسئول مربوط،
تشکیل صندوق های قرض الحسنه مساجد دلایل متعددی داشته است که ۴ هدف اصلی همواره در کنار هویت صندوق های قرض الحسنه بیان شده است. ابتدا اینکه در این صندوق ها دیگر خبری از ربا نیست و جریمه هزینه دیرکرد ـ که هم اکنون توسط بانک ها گرفته می شود و مراجع عظام تقلید نیز بارها از آن انتقاد کرده اند و به حرام بودن آن حکم دادهاند ـ حذف شده است. البته ناگفته نماند صندوق های قرض الحسنه مساجد مختار به دریافت ۴ درصد کارمزد از تسهیلات گیرندگان خودشان هستند.
هدف دوم تشکیل این صندوق ها را می توان عمل به ایات قران و احیای سنت الهی و نبوی قرض الحسنه دانست و هدف سوم تشویق و ترغیب عوامل خیر و هدف چهارم که در اکثر موارد بهانه اصلی تشکیل چنین مسائلی می شود برآورده کردن نیاز های فقرا و اقشار کم درامد است.
با کم رنگشدن نقش مساجد در کنشهای اجتماعی صندوقهای قرض الحسنه نیز در حال کم رنگ تر شدن هستند. در حال حاضر صندوقهای قرض الحسنه موجود با رویکرد حمایت از اقشار اسیب پذیر و اعتبار بخشی به خانواده های مسجدی فعالیت می کنند حتی در بیشتر موارد این صندوق ها بانی اصلی تدارک جهیزیه جوانان و یا خرید مایحتاج مصرفی افراد نیازمند هستند.
در فرهنگ اسلامی، قرض دادن و برطرف کردن نیازهای مؤمنان، کار پسندیدهای است. مساجد با تأسیس صندوقهای قرض الحسنه مىتوانند جهت ارائه فرصتهاى شغلى به جوانان و بیکاران محل، اعطاى وام به افراد نیازمند، رسیدگى به وضعیت افراد ورشکسته در محل، سرمایه گذارى در زمینههاى گوناگون جهت حل معضل اقتصادى مردم وغیره زمینههاى جذب خانوادهها را به مسجدها فراهم نمایند. با پند و اندرز امام مساجد و متولیان فرهنگی در مورد این سنت با ارزش، خیزش ملّی و جریانهای فقرزدایی در جامعه افزایش مییابد و بسیاری از خانوادهها به حضور فعّال در مساجد ترغیب میشوند. بدین ترتیب یک صندوق مهر خانواده» ایجاد خواهد شد که ضمن رفع مشکلات اقتصاد خانواده، مهر و محبت را در آنها شکوفاتر میسازد.
کارکرد مذهبی و اام دینی صندوق های قرضالحسنه
اام مذهبی و دینی، شاخص ترین کارکرد صندوق های قرض الحسنه مساجد و تکایاست. اصلی ترین علّت تأسیس صندوق های قرض الحسنه، انگیزه مذهبی و دینی آنها است. این سنّت با ارزش بین مسلمانان به عنوان نوعی عبادت تلقّی و به قصد اجر اخروی انجام میشود. جلوه های زیبای قرضالحسنه در قرآن و در منابع روایی اسلام زیاد است که به برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره خواهد شد:
در قرآن کریم در کنار اصطلاح قرض الحسنه مفاهیم ارزشمندی مانند دو یا چند برابر بودن پاداش آن، برگشت چند برابر به قرض دهنده، فراخی روزی، قرض دادن یا وام دادن به خدا و. آمده است؛ مثلاً: مَنْ ذَا الَّذی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاًحَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثیرَةً وَ اللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُون». یعنی، کیست که به خدا قرض نیکو دهد که خدا آن را برای وی چندین برابر کند و خدا روزی بندگان را محدود و گسترده می سازد و به سوی او باز می گردید.
پیامبر(ص) فرمودند: وَ مَـنْ اَقْرَضَ اَخاهُ الْمُـؤْمِنَ بِـکُلِّ دِرْهَمٍ اَقْرَضَهُ وَزْنَ جَبَلِ اُحُدٍ وَ جَـبَلَ رِضْـوانٍ وَ طُورِ سَیْـناءَ حَسَنـاتٍ. فَاِنْ رَفَقَ بِهِ فِـی طَلَبِهِ یَعْبَـرُبِهِ عَلَی الصِّراطِ کَالْبَرْقِ الْخـاطِفِ الّـلامِعِ بِغِیْـرِ حِسابٍ وَ لاعَذابٍ». یعنی، هر کس به برادر مؤمنش قرض دهد، به ازای هر درهم، به وزن کوههای احد، رضوی و طور سینا، حسنات در ترازوی اعمالش نهاده میشود و اگر پس از فرا رسیدن مهلت با او مدارا کند، از پل صراط بدون رسیدگی به حساب، چون برق سریع و درخشنده میگذرد و هیچ عذابی نمی بیند.
اساس نامه صندوق قرض الحسنه یاس»
ماده 1: نام: صندوق قرض الحسنه مساجد که در این اساسنامه به اختصار ، صندوق نامیده می شود.
ماده 2: هدف: صندوق با الهام از تعالیم عالیه اسلام با هدف غیر انتفاعی که در اجرای بند الف ماده 2 آئین نامه اصلاحیه ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری مصوب 5/5/1337 جهت ارائه قرض الحسنه برای رفع نیازهای ضروری اشخاص حقیقی به ویژه اشتغال و ازدواج جوانان تأسیس می گردد.
ماده 3: صندوق دارای تابعیت ایرانی است.
ماده 4 : صندوق برای مدت نامحدود تشکیل شده است.
ماده 5 : موضوع فعالیت صندوق عبارتند از:
ماده 6 : صندوق به غیر از حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز ، مبادرت به افتتاح حساب های دیگر برای اشخاص از جمله حساب سپرده قرض الحسنه جاری و یا مدت دار نزد خود نمی نماید.
ماده 7 : صندوق از محل سپرده های قرض الحسنه های دریافتی اشخاص نزد خود ، خرید اموال منقول ، غیرمنقول و سایر تجهیزات برای اداره امور صندوق استفاده نمی نماید.
ماده 8 : صندوق نمی تواند در اموری از قبیل خرید اموال منقول و غیر منقول به قصد تجارت و انتفاع ، خرید سهام شرکت ها ، تأسیس شرکت یا توسعه به هر میزان و هر مبلغ سرمایه گذاری کند.
ماده 9 : صندوق مبادرت به انجام قرعه کشی و اعطای جوایز به پس اندازکنندگان نمی نماید.
ماده 10 : صندوق به سپرده های اشخاص ، هیچگونه سودی پرداخت نمی نماید.
ماده 11 : به غیر از اعطای قرض الحسنه ، صندوق مبادرت به اعطای تسهیلات در قالب سایر عقود و نیز انجام سایر فعالیت های از قبیل عملیات ارزی و ارائه خدمات بانکی و غیر بانکی نمی نماید.
ماده 12 : مبلغ و مانده قرض الحسنه اعطایی به هر شخص در هر زمان و مهلت بازپرداخت آن بر اساس ضوابط ابلاغی از سوی بانک مرکزی تعیین می گردد.
ماده 13 : نشانی صندوق عبارت است از . .
تبصره1: صندوق صرفا بصورت تک شعبه ای فعالیت نموده و از افتتاح هرگونه باجه ، نمایندگی و امثال آن خودداری می نماید.
تبصره2: هرگونه تغییر احتمالی در نشانی محل فعالیت صندوق ، صرفا در حوزه فعالیت موضوع این ماده صورت می پذیرد. تغییر در نشانی محل فعالیت صندوق از طریق ثبت در سامانه بانک مرکزی به اطلاع آن بانک خواهد رسید.
ماده 14: سرمایه صندوق عبارت است از:
ماده 15 : منابع مالی صندوق عبارت است از:
ماده 16 : افزایش سرمایه صندوق صرفاً از محل آورده نقدی و غیرنقد مؤسسین امکان پذیر است و افزایش سرمایه از سایر روش ها از جمله افزایش سرمایه از محل سود انباشته و ذخایر احتیاطی ممنوع است.
ماده 17 : صندوق حساب درخواست بانک مرکزی کلیه اطلاعات مورد نیاز را به آن بانک ارائه می نماید و همچنین در صورتی که بانک مرکزی نیاز به ارائه صورت های مالی پایان سال حسابرسی شده خود به انضمام یادداشت های همراه در اختیار آن بانک قرار می دهد.
ماده 18 : هر زمان که بانک مرکزی بازرسان خود را جهت رسیدگی به حساب های صندوق اعزام نماید ، مدیران صندوق تمامی اسناد مدارک و دفاتر خود را به بازرسان بانک مرکزی ارائه و امتحان رسیدگی لازم را در این خصوص فراهم ساخته و بنابه درخواست بازرسان بانک مرکزی تصاویر اسناد مورد درخواست را ارائه می نماید.
ماده 19 : چنانچه بر اساس تخلفات صورت گرفته به تشخیص بانک مرکزی، آن بانک دستوری مبنی بر تعلیق فعالیت صندوق صادر نماید، صندوق بلافاصله نسبت به توقیف فعالیت خود اقدام خواهد نمود.
ماده 20 : چنانچه بر اساس تخلفات صورت گرفته به تشخیص بانک مرکزی ، آن بانک دستوری مبنی بر ممنوعیت و توقف دائم فعالیت و وم انحلال صندوق صادر نماید ، صندوق بلافاصله نسبت به انجام تشریفات قانونی برای انحلال خواهد نمود.
ماده 21 : در صورت انحلال صندوق ، تصفیه آن به ترتیب ذیل صورت می گیرد:
1- بازپرداخت سپرده و وجوه اداره شده
2- بازپرداخت و ایفای سایر تعهدات صندوق
3- بازپرداخت آورده هیأت امناء
4- انتقال مازاد منابع و اموال صندوق بر اساس نظر نماینده ولی فقیه به یک مؤسسه خیریه
ماده 22 : ابتدای سال مالی صندوق ، اول . ماه و انتهای آن . ماه هر سال شمسی خواهد بود به استثنای سال اول تأسیس که از تاریخ تشکیل تا پایان . ماه است.
ماده 23 : اسناد حساب ارزی و دفاتر قانونی و صورت های مالی با رعایت اصول ، موازین ، استانداردها و روش های متداول حسابداری کشور ، ضوابط مورد تایید بانک مرکزی و سایر قوانین و مقررات جاری تهیه و تنظیم می گردد.
ماده 24 : هرگونه اصلاح یا تغییر در مفاد اساس نامه صندوق موکول به تایید قبلی بانک مرکزی است.
ماده 25 : صندوق در مواردی که در این اساسنامه پیش بینی نشده است، تابع قوانین و مقررات جاری از جمله قانون پولی و بانکی کشور ، قانون عملیات بانکی بدون ربا ، قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی ، قانون تجارت مصوبات شورای پول و اعتبار ، بخشنامه ها دستورالعمل ها و مقررات بانک مرکزی و سایر قوانین موضوعه در آینده می باشد.
ماده 26 : ارکان صندوق عبارت اند از:
1- هیأت امناء
2- هیأت مدیره
3- بازرس
ماده 27 : هیأت امناء حداقل از 5 نفر تشکیل شده و حداکثر تا 11 نفر می توانند باشند. اولین هیأت امنای صندوق از سوی مؤسسین انتخاب می شوند ، امام مسجد رکن اصلی آن حساب و هیأت امناء بالاترین مقام تصمیم گیری صندوق می باشد.
30 -1 : پذیرش اعضای جدید منوط به تصویب اکثریت اعضای هیأت امناء و تأیید نهایی امام مسجد می باشد.
30- 2 : خروج عضو از هیأت امناء در صورت تأیید امام مسجد بلا اشکال خواهد بود.
ماده 28 : هیأت امناء حداقل هر دو ماه یکبار برای رسیدگی به امور صندوق ، تشکیل جلسه خواهد داد. دعوت از هیأت امناء بوسیله رئیس هیأت امناء / هیأت مدیره و یا نائب رئیس هیأت امناء / نائب رئیس هیأت مدیره به عمل خواهد آمد. رئیس هیأت مدیره و همچنین بازرس یا بازرسان صندوق می توانند در مواقع ضروری ، هیأت امنای صندوق را به طور فوق العاده دعوت به تشکیل جلسه بنماید.
تبصره: جلسه هیأت امناء با حضور حداقل دو سوم اعضاء رسمیت خواهد یافت. تصمیمات هیات امناء با نظر اکثریت نسبی اعضای حاضر در جلسه معتبر خواهد بود.
ماده 29 : وظایف و اختیارات هیأت امناء عبارت است از انتخاب ، عزل و تجدید انتخاب اعضای هیأت مدیره و بازرسان و اصلاح اساسنامه درچارچوب ضوابط موجود ، تعیین ت ها و خط مشی های صندوق ، رسیدگی به صورت های مالی ، استماع گزارشات بازرسان ،تعیین رومه های کثیر الانتشار برای درج آگهی های صندوق ، تعیین زیان احتمالی ، انحلال و تصفیه .
ماده 30 : در صورت مراجعه خارج از عرف سپرده گذاران به منظور مطالبه وجوه سپرده گذاری شده خود در صندوق ، هیأت امنای صندوق متعهد و موظف به پاسخگویی به سپرده گذاران و تأمین وجوه محاسبه شده بوده و همچنین ضمن پذیرش مسئولیت کامل هر نوع تخلف در صندوق ، متعهد به پاسخگویی به مراجع ذی صلاح از جمله بانک مرکزی و رفع موارد تخلف می باشد.
ماده 31 : هیأت امنای صندوق موظف است در صورتی که صندوق با کسری(زیان) مواجه گردد به نحوی که سرمایه آن از سرمایه اعلامی بانک مرکزی کمتر شود ظرف مدت 3 ماه نسبت به جبران کسری(زیان) وارده و افزایش سرمایه صندوق حداقل تا سرمایه اعلامی بانک مرکزی ، اقدام نماید.
ماده 32 : هیأت مدیره صندوق دارای حداقل 5 نفر عضو اصلی و 2 عضو علی البدل خواهد بود که توسط هیأت امناء از بین اعضای هیأت امناء و یا خارج از اعضاء پس از تأیید قبلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بمدت 2 سال انتخاب می شوند.
تبصره 1 : درصورت استعفاء ، فوت ، ممنوعیت قانونی و یا غیبت غیرموجه مکرر هریک از اعضای اصلی ، هیات مدیره یکی از اعضای علی البدل به ترتیب آرای بیشتر برای بقیه مدت مقرر به جانشینی وی در جلسات هیأت مدیره شرکت می نمایند. غیبت غیر موجه به مواردی اطلاق می شود که عضو علی رغم اطلاع از دعوت بدون اجازه قبلی و با عذر موجه حداقل در چهار جلسه متوالی و یا هشت جلسه غیر متوالی طی یکسال در جلسه هیأت مدیره حاضر نشود.
تبصره 2 : پس از انقضای مدت مأمویت هیأت مدیره در صورتی که هیأت مدیره جدید انتخاب نشده باشد هیأت مدیره موجود تا انتخاب و قبول هیات مدیره جدید کماکان به وظایف خود در صندوق ادامه داده و مسئولیت اداره امور صندوق را بر عهده خواهد داشت.
ماده 33 : هیأت مدیره در نخستین جلسه خود که حداکثر یک هفته بعد از انتخاب اعضای آن توسط هیأت امناء تشکیل خواهد شد از بین خود یک نفر را به عنوان رئیس هیأت مدیره و یک نفر را به عنوان نائب رئیس انتخاب می نماید.
ماده 34 : هیأت مدیره باید از بین خود یا خارج ، یک نفر شخص حقیقی ایرانی واجد شرایط را به عنوان مدیر عامل انتخاب نمایند و حدود اختیارات و مدت تعهد و حق احمه او را تعیین نماید. مدیر عامل بالاترین مقام اجرایی صندوق است و در حدود اختیاراتی که از طرف هیأت مدیره به وی تفویض شده است ، نماینده صندوق محسوب می شود و از طرف صندوق حق امضاء دارد.
ماده 35 : جلسه هیأت مدیره حداقل هر 15 روز یکبار بنا به دعوت رئیس یا نائب رئیس هیأت مدیره و یا مدیر عامل و یا اکثریت هیأت مدیره با حضور بیش از نصف اعضای اصلی هیأت مدیره تشکیل و رسمیت می یابد و برای اتخاذ تصمیم ، رای اکثریت اعضای حاضر در جلسه ضروری است.
تبصره : جلسه فوق العاده هیأت مدیره با دعوت کتبی رئیس یا نائب رئیس هیأت مدیره یا مدیر عامل یا دو سوم اعضای هیأت مدیره تشکیل می گردد.
ماده 36 : اعضای اصلی هیأت مدیره ، صاحبان امضاء می باشند که اسناد و اوراق بهادار و تعهدآور با امضای حداقل یک نفر از اعضای اصلی و مدیر عامل و مهر صندوق معتبر خواهد بود.
ماده 37 : اعضای هیأت امناء و هیأت مدیره در زمان عضویت حق هیچگونه معامله تجاری توسط خود یا بستگان خود با صندوق را ندارند.
ماده 38 : هیأت مدیره جز در مواردی که موجب اساسنامه اتخاذ تصمیم درباره آنها در صلاحیت هیات امناء است و در سایر موارد با رعایت قوانین و مقررات ذی ربط از جمله قانون پولی و بانکی کشور ، دستورالعمل اجرایی تأسیس ، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه ، اساسنامه و مصوبات هیأت امناء دارای اختیارات لازم جهت اداره امور صندوق بوده و من جمله عهده دار وظایف ذیل است:
1-41 : دعوت هیأت امناء توسط رئیس هیأت مدیره
2-41 : اجرای اساسنامه و تصمیمات هیأت امناء و سایر مقررات بانک
3-41 : نصب و عزل و قبول استعفای مدیر عامل و نظارت بر عملیات و پیشنهاد حدود و وظایف و اختیارات و میزان حقوق و مزایای مدیرعامل به هیأت امناء
4-41 : تهیه و تنظیم طرح ها ، برنامه ها ، بودجه و سایر پیشنهادات و ارائه به هیأت امناء
5-41 : تعیین نماینده یا وکیل در دادگاه و مراجع قانونی و سایر سازمان با حق توکیل به غیر
6-41 : تعیین و معرفی صاحبان امضاء مجاز برای قراردادها ، اسناد تعهدی و صندوق
7-41 : نظارت بر صندوق و رسیدگی به حساب ها و ارائه به بازرس و تسلیم به موقع گزارش مالی و تراز نامه به هیأت امناء
8-41 : عزل و نصب کارکنان صندوق
9-41 : تعیین شغل ، ترفیع ، تنبیه و شرایط استخدامی مطابق قوانین استخدامی و شغلی کشور.
10-41: تقسیم و تبدیل و فسح و اقاله و ابطال واگذاری و اجرای آنها نسبت به اموال منقول و غیر منقول و حقوق و اسناد و اوراق اجاره
11-41: واگذاری و فسح اجاره و درخواست تعدیل و دفاع از آن ، رهن گذاردن و رهن گرفتن اموال موسسه
12-41: اقامه و تعقیب و دفاع از هرگونه دعوی انصراف یا استرداد آن با داشتن تمام اختیارات در کلیه مراحل دادرسی اعم از دادگاه عمومی و دیوان عالی کشور و سایر مراجع با حق مصالحه و سازش و تعیین وکیل با حق توکیل به غیر
13-41: اتخاذ تصمیم در مورد تحمیل وام قرض الحسنه از سایر موسسات مجاز
14-41: نمایندگی در برابر اشخاص ثالث ، ادارات و موسسات دولتی و خصوصی
15-41: افتتاح حساب جاری و هرگونه حساب دیگر نزد بانک ها یا سایر موسسات اعتباری مجاز
ماده 39 : هیات مدیره وظایف خود را بصورت جمعی انجام می دهد و هیچ یک از اعضای هیات مدیره حق ندارند از اختیارات هیات ، منفرداً استفاده کند مگر در موارد خاص که وکالت یا نمایندگی از طرف خود هیات مدیره داشته باشد. هیات مدیره می تواند قسمتی از اختیارات خود را با اکثریت سه چهارم آراء به مدیر عامل تفویض کند.
ماده 40 : تحویل و تحول و انتقال مسئولیت از هیأت مدیره به هیأت مدیره بعدی بلافاصله بعد از تاریخ قبولی سمت هیات مدیره صورت می گیرد. کلیه اوراق و اسناد و دفاتر و حساب ها و موجودی صندوق به هیات مدیره جدید تحویل و پس از ثبت تغییرات در اداره ثبت شرکت ها، ترتیب معرفی امضای مجاز داده شود.
ماده 41 : مراتب نقل و انتقال هیات مدیره باید در صورت جلسه منعکس و به امضای اکثریت اعضای هیات مدیره سابق و اعضای هیات مدیره جدید و بازرس با بازرسان صندوق برسد. صورت جلسه مذکور جزء اسناد صندوق نگهداری می شود.
ماده 42 : استعفای هریک از اعضای هیأت مدیره تا تعیین عضو جدید و قبولی سمت که رافع مسئولیت و وظایفی که وی محول شده است نیست.
ماده 43 : داوطلبان عضویت در هیأت مدیره و داوطلبان احراز پست سمت مدیر عاملی صندوق می بایست از شرایط ذیل برخوردار باشند:
- تابعیت ایران
- دارا بودن حسن شهرت و امانتداری
- عدم سوء پیشینه طبق بند الف ماده 35 قانون پولی و بانکی کشور
ماده 44 : در صورتی که مدیر عامل عضو هیأت مدیره باشد دوره مدیریت عامل از دوره عضویت در هیات مدیره بیشتر نخواهد بود.
ماده 45 : مدیر عامل می تواند با مسئولیت خود برای خویش ، قائم مقام و یا معین انتخاب نموده و با قبول مسئولیت کامل ، تمام یا قسمتی از اختیارات خود را به او یا هریک از کارکنان صندوق تفویض نماید.
ماده 46 : مدیر عامل موظف است در پایان هر سال مالی طراز مالی و سالیانه تنظیم و به هیئت مدیره و هیئت امناء ارائه دهد.
ماده 47 : هیأت امناء 3 نفر بازرس اصلی و 2 نفر بازرس علی البدل را به مدت 2 سال از بین خود یا خارج انتخاب می کند.
تبصره 1 : در صورت فوت یا ممنوعیت قانونی یا استعفای بازرس یا هریک از بازرسان اصلی: هیات امناء مکلف است ظرف مدت ده روز بازرس یا بازرسان علی البدل را به ترتیب آراء بیشتر برای بقیه دعوت نماید.
تبصره 2 : تا زمانی که بازرس یا بازرسان جدید انتخاب و قبول سمت نکرده اند بازرس یا بازرسان قبلی کماکان مسئولیت بازرسی را به عهده دارند
ماده 48 : بازرس یا بازرسان صندوق مکلف به انجام امور ذیل هستند:
- نظارت مستمر بر انطباق اداره امور صندوق و عملیات و معاملات انجام شده با اساسنامه و قوانین و مقررات و دستورالعمل های مربوط
- رسیدگی به حساب ها ، دفاتر ، اسناد و صورت های مالی ( در صورت وم با استفاده از کارشناس مربوط که در این صورت پرداخت هزینه کارشناس با تصویب هیأت امناء بر عهده صندوق خواهد بود)
- رسیدگی به شکایات و ارائه گزارش به هیأت امناء و مراجع ذی ربط
- تذکر کتبی تخلفات موجود در نحوه اداره امور صندوق به هیأت امناء و مراجع ذی ربط
- نظارت بر انجام حسابرسی و رسیدگی به گزارش های حسابرسی و گزارش نتیجه رسیدگی به هیأت امناء و مراجع ذیربط
ماده 49 : بازرس و بازرسان می توانند در هر موقع ، هر گونه رسیدگی و بازرسی را مورد عملیات صندوق انجام داده و اسناد و مدارک و اطلاعات مربوطه را مطالبه کرده و مورد رسیدگی قرار دهند و در صورت وم تقاضای تشکیل جلسه فوق العاده هیأت امناء را بنمایند.
ماده 50 : این اساسنامه در 50 ماده و 7 تبصره توسط شورای تگذاری مساجد استان البرز به تصویب رسیده است.
س 389: با توجه به این که مستحب است انسان نماز را در مسجد محله خود بخواند، آیا خالی کردن مسجد محل و رفتن به مسجد جامع شهر برای خواندن نماز جماعت، اشکال دارد یا خیر؟ج: اگر ترک مسجد محله براى خواندن نماز جماعت در مسجد دیگر بهخصوص مسجد جامع شهر باشد، اشکال ندارد
س 390: نماز خواندن در مسجدی که سازندگان آن ادعا میکنند که آن را برای خود و قبیله خود ساختهاند، چه حکمی دارد؟ج: مسجد پس از آنکه به عنوان مسجد ساخته شد، اختصاص به قوم و گروه و قبیله و اشخاص خاصى ندارد و همه مسلمانان مىتوانند از آن استفاده نمایند.
س 391: آیا زنها بهتر است نماز را در مسجد بخوانند یا در خانه؟ج: فضیلت خواندن نماز در مسجد مختص مردان نیست.
س 392: در حال حاضر بین مسجدالحرام و محل سعی بین صفا و مروه دیوار کوتاهی وجود دارد که ارتفاع آن نیم متر و عرض آن یک متر است. این دیوار بین مسجد و مسعی مشترک است. آیا زنها در ایام عادت که حق داخل شدن به مسجد الحرام را ندارند، میتوانند روی این دیوار بنشینند؟ج: اشکال ندارد، مگر این که یقین حاصل شود که آن دیوار جزء مسجد است.
س 393: آیا انجام تمرینهای ورزشی در مسجد محل یا خوابیدن در آن جایز است؟ این کارها در مسجدهای دیگر چه حکمی دارد؟ج: مسجد جاى ورزش و تمرین ورزشى نیست و از کارهایى که با شأن و منزلت مسجد منافات دارد، باید پرهیز شود، و خوابیدن در مسجد هم مکروه است.
س 394: آیا استفاده از شبستان مسجد برای رشد فکری، فرهنگی و نظامی (با آموزشهای نظامی) جوانان جایز است؟ آیا با توجه به کمبود مکانهای اختصاصی میتوان این کارها را در ایوان مسجد انجام داد؟ج: این امور تابع کیفیت وقف صحن مسجد و ایوان آن است، و باید از امام جماعت و هیأت امناى مسجد در اینباره نظر خواهى شود. البته حضور جوانان در مساجد و برپایى درسهاى دینى زیر نظر امام جماعت و هیأت امناى آن کار خوب و مطلوبى است.
س 395: در بعضی از مناطق بهخصوص روستاها مجلس عروسی را در مساجد برگزار میکنند؛ به این صورت که مجلس رقص و آواز در خانه بر پا میشود، ولی نهار یا شام را در مسجد تناول میکنند. آیا این کار شرعاً جایز است یا خیر؟ج: غذا دادن به دعوت شدگان در مسجد فىنفسه اشکال ندارد.
س 396: شرکتهای تعاونی مردمی اقدام به ساختن مناطق مسی میکنند، ابتدا توافق مینمایند که برای آن محلهها مکانهای عمومی مانند مسجد ساخته شود، اکنون که آن واحدها به سهامداران شرکت تعاونی تحویل داده شده است، آیا بعضی از آنان میتوانند هنگام تحویل گرفتن واحد مسی از توافق خود عدول کرده و بگویند ما راضی به ساختن مسجد نیستیم؟ج: اگر شرکت با توافق همه اعضاء اقدام به ساخت مسجد نموده و مسجد هم ساخته شده و وقف گردیده است، عدول بعضى از اعضاء از موافقت اولیه خود اثرى ندارد. ولى اگر بعضى از آنان قبل از تحقق وقف شرعى مسجد از موافقت خود عدول کنند، ساخت مسجد با اموال آنان در زمین متعلّق به همه اعضاء بدون رضایت آنان جایز نیست، مگر این که در ضمن عقد لازم بر همه آنها شرط شده باشد که بخشى از زمین شرکت براى ساخت مسجد تخصیص یابد و اعضاء این شرط را پذیرفته باشند، در این صورت حق عدول ندارند و عدول آنها هم تاثیرى ندارد.
س 397: برای مقابله با تهاجم فرهنگ غیر اسلامی، حدود سی دانشآموز را از گروه ابتدایی و متوسطه به شکل گروه سرود در مسجد جمع کردهایم که این افراد درسهایی از قرآن کریم، احکام و اخلاق اسلامی را به مقتضای سن و سطح فکری شان فرامیگیرند. اقدام به این کار چه حکمی دارد؟ استفاده از آلت موسیقی اُرک توسط گروه چه حکمی دارد؟ انجام تمرین به وسیله آن در مسجد با رعایت موازین شرعی و مقررات مربوطه و متعارف رادیو و تلویزیون و وزارت ارشاد جمهوری اسلامی ایران دارای چه حکمی است؟ج: تعلیم قرآن و احکام و آموزش اخلاق اسلامى و تمرین سرودهاى مذهبى و انقلابى در مسجد اشکال ندارد، ولى در هر حال مراعات شأن، قداست و جایگاه مسجد واجب است و مزاحمت نماز گزاران جایز نیست.
س 398: آیا نمایش فیلمهای سینمایی که توسط وزارت ارشاد اسلامی ایران توزیع میشود، در مسجد برای شرکت کنندگان در جلسات قرآنی، اشکال شرعی دارد یا خیر؟ج: تبدیل مسجد به مکانى براى نمایش فیلمهاى سینمایى جایز نیست، ولى نمایش فیلمهاى مذهبى و انقلابى داراى محتواى مفید و آموزنده به مناسبت خاصى و بر حسب نیاز و تحت نظارت امام جماعت مسجد اشکال ندارد.
س 399: آیا پخش موسیقی شاد از مسجد به مناسبت جشن میلاد ائمه معصومین(علیهمالسلام) شرعاً اشکال دارد؟ج: واضح است که مسجد جایگاه شرعى خاصى دارد، لذا اگر پخش موسیقى در آن منافى با حرمت مسجد باشد، حرام است، حتى اگر موسیقى غیرمطرب باشد.
س 400: استفاده از بلندگوهای مساجد که صدا را در خارج از مسجد پخش میکنند، تا چه وقت جایز است؟ پخش سرودهای انقلابی یا قرآن کریم قبل از اذان چه حکمی دارد؟ج: پخش قرائت قرآن کریم براى چند دقیقه قبل از اذان در وقتهایى که باعث اذیت و آزار همسایگان و اهل محل نشود، اشکال ندارد.
س 401: مسجد جامع چه تعریفی دارد؟ج: مسجد جامع مسجدى است که در شهر براى اجتماع همه اهل شهر بنا شده است، بدون این که اختصاص به گروه و قشر خاصى داشته باشد.
س 402: قسمت سر پوشیدهای از یک مسجد حدود سی سال است که متروکه و تبدیل به خرابه شده و نماز در آن اقامه نمیشود و بخشی از آن به عنوان انبار مورد استفاده قرارمیگیرد. نیروهای بسیجی که حدود پانزده سال است در این قسمت سقف دار مستقر هستند، تعمیراتی را در آن انجام دادهاند، زیرا وضعیت بسیار نامناسبی داشت و سقف آن هم در معرض ریزش بود. چون برادران بسیجی آگاهی از احکام شرعی مسجد نداشتند و افراد مطلع هم آنها را آگاه نکردند، اقدام به ساختن چند اتاق در این قسمت نمودند که بر اثر آن مبالغ زیادی خرج شد و در حال حاضر کارهای ساختمانی رو به پایان است. امیدواریم حکم شرعی موارد زیر را بیان فرمایید: 1. بر فرض این که متصدیان این کار و گروه ناظر بر آن جاهل به مسأله باشند، آیا در برابر مخارجی که از بیتالمال صرف کردهاند ضامن هستند و آیا مرتکب گناه شدهاند؟ 2. با توجه به این که مخارج مزبور از بیتالمال بوده، آیا اجازه میدهید تا زمانی که مسجد به این قسمت احتیاج ندارد و نماز در آن اقامه نمیشود، از آن اتاقها با رعایت کامل احکام شرعی مسجد، برای فعالیتهای آموزشی مانند آموزش قرآن کریم و احکام شرعی و سایر امور مسجد استفاده شود؟ و آیا اقدام به تخریب اطاقها واجب است؟ج: واجب است که قسمت سرپوشیده مسجد با خراب کردن اتاقهایى که در آن ساخته شده است، به حالت قبل برگردد، و اگر مخارج احداث اتاقها ناشى از تعدى و تفریط و عمد و تقصیر نباشد، معلوم نیست که کسى ضامن آن باشد، و استفاده از قسمت سرپوشیده مسجد براى تشکیل جلسات آموزش قرآن کریم و احکام شرعى و معارف اسلامى و سایر مراسم دینى و مذهبى اگر مزاحمت براى نمازگزاران ایجاد نکند و تحت نظارت امام جماعت مسجد باشد اشکال ندارد، و باید امام جماعت و نیروهاى بسیجى و سایر مسئولین مسجد با هم همکارى کنند تا حضور نیروهاى بسیجى در مسجد استمرار پیدا کند و خللى در انجام وظائف عبادى مانند نماز و غیر آن هم پیش نیاید.
س 403: در طرح توسعه یکی از خیابانها، چند مسجد در مسیر طرح قرار میگیرد که باید بعضی از آنها بهطور کلی خراب شوند و در بقیه قسمتی از آنها تخریب گردد تا حرکت وسائط نقلیه براحتی صورت گیرد. خواهشمند است نظر شریف را بیان فرمایید.ج: خراب کردن تمام مسجد یا قسمتى از آن جایز نیست، مگر در صورت وجود مصلحتى که اهمیت ندادن و بىتوجهى به آن ممکن نباشد.
س 404: آیا استفاده شخصی و اندک از آب مساجد که مخصوص وضو گرفتن است، جایز است؟ مثل این که مغازهداران از آن برای نوشیدن، درست کردن چای و یا برای ماشین استفاده کنند، با توجه به این که آن مسجد واقف خاصی ندارد که از این اعمال جلوگیری نماید.ج: اگر وقف آب براى خصوص وضو گرفتن نمازگزاران معلوم نباشد و عرف رایج در محله مسجد، این باشد که همسایهها و عبور کنندگان هم از آب آن استفاده مىکنند، اشکال ندارد، هرچند احتیاط در این مورد، مطلوب است.
س 405: مسجدی در مجاورت قبرستانی، وجود دارد و هنگامی که بعضی از مؤمنین به زیارت اهل قبور میآیند، از آب مسجد برای پاشیدن روی قبرهای ارحام خود استفاده میکنند و ما نمیدانیم که این آب عمومی است یا وقف خاص مسجد، و بر فرض هم که وقف خاص مسجد نباشد، معلوم نیست که مخصوص وضو گرفتن و دستشویی رفتن است یا خیر، آیا استفاده مذکور از آن آب جایز است؟ج: اگر استفاده از آب مسجد براى پاشیدن روى قبرهایى که خارج از آن قرار دارد، امر رایجى است و کسى به آن اعتراض نمىکند و دلیلى هم بر وقف آن آب براى خصوص وضو و تطهیر نیست، استفاده از آن براى امر مذکور اشکال ندارد.
س 406: اگر مسجد نیاز به تعمیر داشته باشد، آیا اجازه گرفتن از حاکم شرع یا وکیل او واجب است؟ج: اگر تعمیر، داوطلبانه و تبرّعى (از مالِ شخصىِ افراد خیّر) باشد، نیازى به اجازه حاکم شرع نیست.
س 407: آیا جایز است وصیت کنم که مرا بعد از مردن در مسجد محله که تلاش فراوانی برای آن کردهام، دفن نمایند. زیرا دوست دارم در داخل یا صحن آن دفن شوم؟ج: اگر هنگام اجراى صیغه وقف، دفن میّت استثناء نشده باشد، دفن در مسجد جایز نیست، و وصیت شما در این مورد اعتبارى ندارد.
س 408: مسجدی حدود بیست سال پیش ساخته شده و به نام مبارک صاحب امان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) زینت یافته است، ولی معلوم نیست که این اسم در صیغه وقف مسجد ذکر شده باشد. تغییر اسم مسجد از صاحب امان(عجّل الله فرجه الشریف) به مسجد جامع چه حکمی دارد؟ج: مجرد تغییر اسم مسجد مانعى ندارد.
س 409: در مساجدی که از محل نذورات خاص مسجد و تبرعّات مؤمنین به برق و سیستم تهویه مجهز شدهاند، هنگامی که شخصی از اهالی محل فوت میکند، برای او مجلس فاتحه در مسجد برگزار میشود که در آن از برق و سیستم تهویه مسجد استفاده میگردد و برگزار کنندگان مراسم آن هزینهها را نمیپردازند. آیا این کار شرعاً جایز است؟ج: جواز استفاده از امکانات مسجد در اقامه مجالس فواتح براى اموات و امثال آن منوط به کیفیت وقف و نذر آن امکانات براى مسجد است.
س 410: در روستایی مسجد نوسازی وجود دارد که در مکان مسجد قبلی بنا شده است. در گوشهای از این مسجد که زمین آن جزء مسجد قبلی است، بر اثر جهل به مسأله، اتاقی برای تهیه چای و مانند آن و کتابخانهای در نیم طبقه قسمتی از شبستان مسجد در داخل شبستان مسجد ساخته شده است. خواهشمندیم نظر خود را در اینباره و مسأله تکمیل و کیفیت استفاده از نصف دور داخلی مسجد، بیان فرمایید.ج: ساختن اتاق مخصوص چاى در محل مسجد قبلى صحیح نیست و واجب است آن مکان به حالت مسجد بودن خود برگردد. نیم طبقه داخل شبستان مسجد هم در حکم مسجد است و همه احکام و آثار شرعى آن را دارد، ولى نصب قفسههاى کتاب و حضور در آنجا براى مطالعه اگر مزاحمتى براى نمازگزاران ایجاد نکند اشکال ندارد.
س 411: رأی جنابعالی در مورد مسأله ذیل چیست؟ در یکی از روستاها مسجدی وجود دارد که رو به خرابی است، ولی دلیلی برای خراب کردن آن وجود ندارد، زیرا مانع استمرار جاده نیست. آیا تخریب آن بهطور کامل جایز است؟ همچنین این مسجد دارای مقداری اثاثیه و اموال است، اینها باید به چه کسی داده شوند؟ج: تخریب و ویران کردن مسجد جایز نیست و بهطور کلى خراب کردن مسجد آن را از مسجد بودن خارج نمىکند. اثاث و لوازم مسجد اگر مورد استفاده در آن مسجد نباشد، بردن آن به مساجد دیگر براى استفاده از آنها اشکال ندارد.
س 412: آیا شرعاً ساخت موزه در گوشهای از صحن مسجد بدون دخل و تصرّف در ساختمان آن جایز است، مثل کتابخانه که امروزه جزئی از مسجد را تشکیل میدهد؟ج: ایجاد موزه یا کتابخانه در گوشه صحن مسجد اگر مخالف کیفیت وقف تالار و شبستان و صحن مسجد باشد و یا موجب تغییر ساختمان مسجد گردد، جایز نیست. بهتر این است که مکانى در کنار مسجد براى این منظور تهیه شود.
س 413: مکانی وقفی وجود دارد که در آن مسجد، مدرسه علوم دینی و کتابخانه عمومی بنا شده است که همگی آنها الان فعّال هستند. این مکان در حال حاضر جزء نقشه مکانهایی است که از طرف شهرداری باید خراب شوند. چگونه باید با شهرداری برای تخریب آن و گرفتن امکانات همکاری کرد تا بتوان آن را تبدیل به ساختمان بهتری نمود؟ج: اگر شهردارى اقدام به تخریب آن و دادنِ عوض نماید و آن را تحویل دهد، اشکال ندارد، ولى اصل خراب کردن مسجد و مدرسه وقفى فىنفسه جایز نیست، مگر در صورتى که مصلحتِ اهمِ غیر قابل چشم پوشى اقتضا کند.
س 414: برای توسعه مسجد نیاز به کندن چند درخت از صحن آن است، آیا این عمل با توجه به بزرگ بودن صحن مسجد و وجود درختان زیاد در آنجا، جایز است؟ج:اگر عمل مذکور تغییر و تبدیل وقف شمرده نشود، اشکال ندارد.
س 415: زمینی که جزء قسمت سرپوشیده مسجد بوده و بر اثر واقع شدن مسجد در مسیر طرح عمرانی شهرداری، در خیابان افتاده و قسمتی از آن به علت اضطرار تخریب شده، چه حکمی دارد؟ج: اگر احتمال برگشت آن به حالت اولیه ضعیف باشد، ترتّب آثار شرعى مسجد بر آن معلوم نیست.
س 416: مسجدی بوده که خراب شده، و آثار مسجدی از آن محو گردیده یا به جای آن بنای دیگری ساخته شده و امیدی هم به دوباره سازی آن وجود ندارد، مثل آنکه آن آبادی ویران شده و تغییر مکان پیدا کرده، آیا نجس کردن آن مکان حرام است و تطهیر آن واجب است؟ج: در فرض سؤال معلوم نیست نجس کردن آن حرام باشد، گر چه احتیاط آن است که نجس نکنند.
س 417: مدتی است که در یکی از مساجد، نماز جماعت اقامه میکنم و اطلاعی از کیفیت وقف مسجد ندارم. با توجه به این که مسجد از جهت هزینه با مشکلاتی روبرو است، آیا اجاره دادن زیرزمین مسجد برای کاری که مناسب با شأن مسجد باشد، جایز است؟ج: اگر زیر زمین عنوان مسجد را ندارد و جزء تأسیساتى نیست که مسجد به آن نیاز داشته باشد و وقف آن هم وقف انتفاع نباشد، اشکال ندارد.
س 418: هیأت امنای مسجدی که املاکی برای اداره امور خود ندارد، تصمیم گرفتهاند زیرزمینی را در قسمت سقف دار مسجد برای ساختن کارگاه و تأسیسات عمومی برای خدمت به مسجد ایجاد نمایند، آیا این کار جایز است؟ج: حفر زمین مسجد براى تأسیس کارگاه و مانند آن جایز نیست.
س 419: آیا بهطور مطلق جایز است که کفّار داخل مساجد مسلمانان شوند، هرچند برای مشاهده آثار تاریخی باشد؟ج: ورود آنان به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد هم اگر هتک و بىحرمتى مسجد شمرده شود، جایز نیست، بلکه در سایر مساجد هم مطلقاً وارد نشوند.
س 420: آیا نماز خواندن در مسجدی که توسط کفّار ساخته شده، جایز است؟ج: اشکال ندارد.
س 421: اگر کافری داوطلبانه مالی را برای کمک به ساختمان مسجد بدهد و یا کمک دیگری نماید، آیا قبول آن جایز است؟ج: اشکال ندارد.
س 422: اگر کسی شب به مسجد بیاید و در آن بخوابد و محتلم شود و پس از بیداری خروج از مسجد برایش ممکن نباشد، چه تکلیفی دارد؟ج: اگر قادر بر خروج از مسجد و رفتن به جاى دیگر نیست، واجب است که فوراً تیمم نماید تا بقا در مسجد براى او حلال شود.
منبع: پایگاه حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین سعیدی رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد و رئیس دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز ضمن تقدیر و تشکر از فعالیتهای صورت گرفته در عرصه مهارت آموزی به خیل عظیم جوانان جویای کار در استان، فعالیت اداره کل آموزش فنی و حرفه ای را در این زمینه مهم ارزیابی و اظهار داشت : مهارت باعث پیشرفت و توسعه و آموزشهای فنی و حرفه ای راهی برای تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی است.
در پایان مقرر شد در راستای توانمندسازی جامعه هدف مساجد استان با رویکرد شایستگی های شغلی و حرفه ای ، همکاری های فی مابین طی نشست های تخصصی با انعقاد تفاهم نامه آموزشی آغاز شود.
شما میتوانید این نشریه مسجدی تربیتی را هر هفته با نام و نشان مجموعه خودتان چاپ کنید. همچنین با افزودن و تغییر مطالب این نشریه، آن را متناسب با محله، مسجد یا اداره محل کار خود روزآمد کنید.
فهم مسئولیتساز
قبرهای غریب
خون اجنبی
در ادامه میتونید فایل پی دی اف، ورد، ایندیزاین و تصویر نشریه را با کلیک روی تصاویر زیر دریافت کنید:
↓ ↓
در اجلاس سراسری نماز سال 89 در استان خراسان جنوبی، مقام معظم رهبری برای اولین بار کلید واژه مسجد طراز اسلامی را در پیامشان اشاره فرمودند. این کلیدواژهها همانند نامگذاریهای سال که توسط مقام معظم رهبری بیان می شود نقطه آغاز برای حرکتهای ی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نظام اسلامی است تا بتوان با استفاده از این عناوین که توسط ایشان بارگذاری شده، تحولات داخلی و خارجی و سیر حرکت مردم به سمت مسیر تعالیبخش و ایدهآل را برای جامعه اسلامی رهنمون سازد.
نقطه قابل تأملی که در کلید واژههای خلقشده توسط مقام معظم رهبری وجود دارد این است که این کلید واژه ها حکایت از طراحی و تدوین استراتژیکی عمیق توسط مقام معظم رهبری دارد که با بررسی زوایای گوناگون ساختارهای ی، اقتصادی، فرهنگی و بینالمللی ایران و با هدف بهینهسازی وضعیت فرهنگی و تمدن ایران اسلامی نامگذاری می شود و در واقع در سند چشمانداز 20 ساله نظام اسلامی تبلور یافته و صرف شعار هم نیست بلکه حکایتگر بازسازی تمدن اسلامی و شیعی است که بتواند در دنیایی که خلأ معنویت و عدالت در آن احساس می شود مورد توجه قرار گیرد.
هویت حقیقی مساجد این است که مسجد سنگر مستحکم، پایگاه معنوی، عبادی، فرهنگی، اجتماعی و ت داخلی و خارجی و محور ساماندهی، سامانبخشی و پشتیبانی عرصه امنیت ملی، حفظ تمامیت ارضی و پشتیبانی از جنگ و دفاع و پایگاههای مردمنهادی همچون بسیج مردمی مستضعفین باشد و کارکرد اقتصادی و حمایتهای مالی و مادی نسبت به جامعه را در مسجد بازیابی و ترمیم کنیم و بعد به فعالیت و پویایی برسانیم میتوان گفت آن موقع است که در مسیر رسیدن و دستیابی به مسجد طراز اسلامی گام مهمی برداشته ایم.
- شاخصههای مسجد طراز اسلامی:
حضور شایسته و پرهیزگار و خردمند و کارشناس و دلسوز در هر مسجد؛به تعبیر آیتالله جوادی آملی اگر جمعیت کشور 70 میلیون نفر است یک میلیون مردم کشورمان دینشان از متون دینی، قرآن و روایات استخراج میکنند و بقیه جمعیت دینشان از مسجد، منبر و حسینیه گرفتهاند البته در این زمینه نقش آموزش و پژوهش، دانشگاه و صدا و سیما را انکار نمی کنم ولی اساسا مردم به مسجد و منبر و حسینیه و قاعدتا ون و ائمه جماعات نگاه ویژه ای دارند، مساجد بودند که علما و ت را نگه داشتند و همین علما بودند که دین مردم را حفظ کردند. ستون دین نماز است الصلاه عمود دین و امام جماعتی که میخواهد ستون دین را حفظ کند باید عادل، قوام به قسط، قائم، دارای عقلانیت و تدبیر و مدیریت مسجد را داشته باشد
در صدر اسلام، مسجد افزون بر محل برگزاری مراسم عبادی، محل دانش آموزی نیز به شمار میآمد. براین اساس، پس از هجرت پیامبر به مدینه و ساختن مسجدالنبی(ص)، فصل نوینی در فعالیت های آموزشی مسجد آغاز شد. تعلیم و تربیت و آموزش احکام دین در مسجد صورت مىگرفت و پیامبر(ص) بیشتر پس از نماز صبح و عشا به سخنرانی و گفتگوهای علمی میپرداخت. این جلسهها با حضور مردان و ن مسلمان برپا میشد که این از آشکارترین جلوههای آموزشی مسجد در مدینه بود. تفسیر قرآن و سخن گفتن درباره معانی آن، بخش درخور توجهی از سخنرانی های پیامبر(ص) را تشکیل میداد. افزون بر جلسههای سخنرانی پیامبر، کلاسهای آموزشی گوناگونی نیز در مسجد تشکیل میشد.
پس از پیامبر(ص)، ائمه(ع) نیز برای حفظ جنبههای آموزشی مسجد، تلاشهای ارزندهای انجام دادند. مسجد، ابزارها و موقعیتی را در اختیار دارد که به کمک آن میتواند به آموزش و افزایش شناخت دینی نمازگزاران بپردازد. مسجد مکانی است که مسلمانان برای برپایی فرائض الهی و مجالس مذهبی در آن حاضر میشوند و این فرصت مناسبی است تا معارف و احکام دین نشر پیدا کند. البته نقش امام جماعت در این میان بسیار مهم است.
این معنا در بیان رهبر انقلاب نیز مشاهده می شود و توجه به ابعاد تربیتی و آموزشی را به ویژه در ماه مبارک رمضان بیان میدارند: باید در ماه مبارک تربیت و تعلیم به تمام معنا در همهی بُعدهایش در مساجد باشد؛ در محافل دیگر باشد. مساجد را خالی نگذارید»(۱).
براساس یافته های محققان و مورخان این مساله قابل اذعان است که بیش از پیدایش مدرسه، مسجد یگانه مرکز مهم آموزشی، فرهنگی در جهان اسلام بوده است. هرچند برخی از محققان از جایگاههای آموزشی دیگری همچون مکتبهای خانگی و دارالقرّا» نیز یاد کردهاند، ولی فعالیتهای آموزشی در این مراکز چنان محدود بوده است که ما امروزه اطلاعات قابل توجهی درباره چگونگی آموزش در این مکانها در اختیار نداریم. حال آنکه نام مسجدهای مهم اسلامی که جایگاه فعالیتهای آموزشی بوده، در تاریخ ماندگار شده است.(۲)
نقش آموزشی(تعلیمی) و پرورشی(تربیتی) مسجد پس از جنبه های عبادی آن، سرآمد دیگر ابعاد است. اساساً پی ریزی مسجد در اسلام، پی ریزی بزرگترین مدرسه اسلامی بود. مسلمانان تا چند قرن پیش، با پدیده ای به نام مدرسه – به معنای غربی و امروزی آن – روبرو نبودند. پیش از پیدایش مدرسه – که تاریخ پیدایش آن به دو قرن نمی رسد – مسجد، یگانه مرکز مهم آموزشی ـ فرهنگی در کشورهای اسلامی بوده است. تا جایی که روزگاری این مسأله در میان فقیهان مطرح بوده که آیا تأسیس مدرسه جایز است یا نه؟!(۳)
لذا رهبر انقلاب، در اواخر دهه شصت، اهمیت آگاهی بخشی و توجه به ابعاد تعالی انسان و تربیت مخاطبان مسجد را اینگونه بیان میدارند: ما در مساجد و منابر، در مجالس قرآن و در همه جماعات دینی که مردم دارند، باید مردم را انذار کنیم. بحمدالله حرکت آگاهی بخشی ی و اجتماعی و دید وسیع ی به مردم دادن، از پیش از انقلاب شروع شد؛ امروز هم هست و ادامه دارد و ادامه خواهد داشت. در کنار این اگاهی بخشی، باید روح معنویت را در مردم بیدار کرد.»(۴)
انجام فعالیت های تربیتی و آموزشی در نگاه رهبر انقلاب اسلامی، نیازمند جذب نوجوانان و نسل جدید به همراه برنامه ریزی دقیق و اجرای برنامه های متنوع و اثرگذار و پرهیز از فعالیت های کلیشه ای است، لذا ایشان تأکید دارند که: … بایستی برای جوان ها جایگاه خاص در مسجد ایجاد کرد؛ یعنی واقعاً باید برای جذب جوان برنامهریزی کرد. نه اینکه ما با حضور میانسال و پیرمرد در مسجد مخالفیم؛ نه، مؤمنین همه باید بیایند به مسجد و استفاده کنند، امّا جوان ها را باید جذب مسجد بکنیم. اینکه جوان مسجد را خانهی خود و جایگاه خود بشناسد و به آن اُنس پیدا کند و رفتوآمد پیدا بکند، خیلی برکات دارد. کار را در جامعه جوان ها انجام می دهند، پیشران حرکت های اجتماعی جوان ها هستند، این ها هستند که کار می کنند، تلاش می کنند. جاذبهی برای جوان برخلاف آنچه بعضی تصوّر می کنند، گذاشتن میز پینگپنگ نیست.»(۵)
رهبر معظم انقلاب در ادامه یکی از راهکارهای ترویج نگاه تربیتی به مساجد را در شناسایی و ترسیم مساجد الگو می دانند که بسیاری از انسان های نمونه همچون شهدا در این محافل رشد یافتند؛ لذا باید چنین مساجدی مورد بهره مندی متولیان مساجد و مسئولین تربیتی قرار گیرد هرکدام از این مساجد می تواند یک سرگذشت واقعیِ جذّابِ درسآموزی داشته باشد برای کسانی که امروز در مسجدند و کسانی که فردا به این مسجد خواهند آمد؛ این را در قالب های گوناگون می شود درآورد؛ این ها را می شود تبیین کرد. چقدر از این مساجد هستند که شهدای نامآوری در این مساجد تربیت پیدا کردند، بعد خارج شدند و در راه خدا به شهادت رسیدند؛ این تاریخ را ما بایستی حفظ کنیم.»(۶)
البته در منظومه فکری رهبر انقلاب فعالیت های تربیتی و آموزشی تنها محدود به مساجد نیست، بلکه هر مکان و محفلی که می تواند بر حول محور نماز و قرآن شکل بگیرد، می تواند کارکرد تربیتی و آموزشی خویش را ایفا کند: در سخنرانی های دینی در مساجد و غیره بارها و بارها معارف نماز نیز همچون مسائل آن بازگو شود. نشانه ی دیگر آن است که در همه ی اماکن و ساختمان های عمومی و دولتی، نمازخانه ای در خور دیده شود و نمازگزاران در همه جا برای همه، کاری در دسترس به شمار آید.»(۷)
(۱) بخشی از پیام رهبری به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز، .۱۳۸۹/۰۷/۲۰ mehrnews.com/news
(۲) عسکری، اسلام پور، مهمترین شاخصههای مسجد طراز اسلامی/ مسجد، پایگاه وحدت اجتماعی خبرگزاری مهر، بخش دین و اندیشه ، انتشار یافته در تاریخ: ۱۱ تیر ۱۳۹۲، به آدرس:.
(۳) شبلى، احمد. موسوعه النظم و الحضاره الاسلامیه (۶) المجتمع الاسلامى (عربى). چاپ ششم: قاهره، مکتبه النهضه المصریه، ۱۹۸۶ م. ۳۵۳ ص.
(۴) بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در جمع ون و ائمه جماعات، .۱۳۶۹/۱۲/۲۲
(۵) بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران، .۱۳۹۵/۰۵/۳۱
(۶) همان.
(۷) بخشی از پیام رهبری به مناسبت گردهمایی سالیانه نماز، .۱۳۷۳/۰۶/۱۰
مقدمه
امروزه، جامعه اسلامی ما همانند دیگر جوامع، از ویژگیها و کارکردهای حقیقی مسجد در صدر اسلام فاصله دارد که برای رسیدن به الگوی مسجد طراز اسلامی نیاز است این فاصلهها کم شود، زیرا مسجد طراز اسلامی عهدهدار نقشهای مهمی در زمینه عبادی، ی، اقتصادی و اجتماعی و نظامی و. است.
برای تبیین جایگاه و شاخصههای مسجد طراز اسلامی باید بازگشتی به صدر اسلام داشت و بررسی کرد که در آن زمان هدف از تشکیل بنای مسجد» چه بوده و نیّات و خواستههای پیامبرn در مورد مسجد چیست؛ زیرا مشخص کردن کارکرد مسجد در صدر اسلام میتواند بهترین الگو در تهیه و تدوین مسجد جامع طراز اسلامی باشد. با الگوبرداری از مساجد صدر اسلام میتوان به مسجد طراز اسلامی در جامعه کنونی دست یافت.
مطالعه ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام، سیمای مسجد طراز اسلامی را برای ما به خوبی روشن میکند؛ در میان ویژگیهای و کارکردها مسجد در صدر اسلام، کارکرد تربیتی و آموزشی آن تبلور شایان توجّهی داشته است؛ از آنجا که تزکیه و تعلیم دو بال پرواز در آسمان کمال انسانی است، مساجد در کنار انسان سازی و پرورش بُعد اخلاقی، همواره جایگاه و مهد علوم مختلف به ویژه علوم دینی بوده است. در این نوشتار، فرازهایی از این ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام، به ویژه کارکرد تربیتی و آموزشی آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
الف) مفهوم مسجد طراز اسلامی»
واژۀ طراز» در اصل کلمهای پارسی و تراز» بوده و سپس معرّب شده است. به لباس ویژهای که برای سلطان بافته میشود، طراز گفته شده است و از همانجا بر هر چیزی که خوب و عالی بوده، این واژه اطلاق گردیده است و در نهایت، به تقدیر مستوی؛ یعنی چیزی که در اندازه و قواره مورد پسند باشد، طراز میگویند.
ابنمنظور در لسان العرب» مینویسد: و الطِّرزُ: ما یُنسَجُ مِن الثّیابِ للسّلطان، فارسیٌ أیضاً و الطِّرزُ و الطّرازُ: جَیِّدُ کُلِّ شیءٍ و قیل: هو مُعَرّبٌ و اصلُه التقدیرُ المُستوی بالفارسیة».[۱]
از کتابهای لغت فارسی اینگونه استفاده میشود که واژۀ طراز» یا تراز» به معنای قاعده، قانون، روش، رتبه، قِسم، نوع، همشأن، همپایه و همسطح است.[۲]
مسجد طراز اسلامی عنوانی است که نخستین بار مقام معظم رهبری در پیامی که به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز(۱۸ مهرماه ۸۹) دادند، خواستار رسیدن به چنین مسجدی شدند. منظور از مسجد طراز اسلامی، رسیدن به مسجدی است بر اساس قاعده و روش صدر اسلام.
ب) پارادایمهای مسجد طراز نظام اسلامی
اگرچه در خصوص تعریف و مختصات مسجد طراز نظام اسلامی» غیر از چند پژوهش موردیِ محدود و یک کتاب کوچک مستقلّ که آن هم عصاره یک رسالۀ دکترا بوده است، تحقیقات شایسته و بایستهای صورت نگرفته است؛ امّا از بررسی مجموع دیدگاههای منتشره در خصوص مسجد و انتظارات کارکردی آن میتوان سه تلقّی از مفهوم مسجد طراز اسلامی» احصاء نمود:
۱ـ دیدگاه تاریخی، سنّتی
عدّهای مقصودشان از مسجد طراز اسلامی» یا مسجد طراز نظام اسلامی»، همانا مسجدی است که بهطور کامل منطبق بر ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام و به خصوص در زمان حکومت نبوی در مدینة الرّسولn باشد.[۳] این تلقّی اگر چه از لحاظ ابتناء بر روش و سیره پیامبر اکرمn بسیار صواب و قابل تقدیر است و حتّی گاهی در ظاهر منطبق با فرمایشی از امام راحلv است که فرمودند: امیدوارم موفّق به این امر بشوید و مساجدمان برگردد به حال مساجد صدر اوّل»[۴] امّا نگرشی جامع و پویا نیست.
به عبارت دیگر، احیای تمام کارکردها و نقشهای مسجد در عصر نبویn، امری بسیار ضروری و شایسته است؛ امّا چنانچه از فرمایش حضرت امام راحلv و نظایر آن چنین برداشت شود که سقف و نهایت نقشآفرینی و کارکرد مسجد همان است که در صدر اسلام ظهور و بروز پیدا کرد و کسی حقّ ندارد کارکردی فراتر از آن را برای مساجد تعریف نماید، چنین برداشتی بهطور قطعی ناصواب و عامل رکود و ایستایی خواهد بود.
نکته شایان توجه در اینجا این است که سخن حکیمانه امام راحلv که بهطور قطعی نمیتواند به تنهایی و بدون توجّه به سایر مبانی و دیدگاههای دیگر ایشان مورد استناد قطعی قرار گیرد، ناظر بر مقایسه دوران پیش و اوایل دوران پس از انقلاب با دوران صدر اسلام است. در واقع، امام راحلv در مقام اعلام عدم رضایت از وضع موجود مساجد در ابتدای انقلاب و فاصله بسیار زیاد آن از جایگاه و کارکردها شایسته آن است و با ارجاع اذهان به اوضاع مساجد در صدر اسلام و عصر حکومت اسلامی پیامبر اکرمn، قصد داشتهاند این حقیقت را یادآوری و القاء کنند که باید کارگزاران نظام اسلامی تلاش کنند تا مساجد به عنوان کانونهای اصلی شکلگیری انقلاب به تراز لایق خود برگردند.
از طرف دیگر، در زمان شخص امام راحلv هم مساجد به پایگاه خدماتی تبدیل شده بودند که شاید هرگز در طول تاریخ سابقه نداشته است؛ نظیر تمرکز بسیج اقتصادی در مساجد، مراکز برگزاری انتخابات، محلّ اسکان مسافران نوروزی و. .
۲ـ دیدگاه حدّاقلی
گروهی از صاحبنظران و محقّقان بر این باورند که کارکردها و نقشهای مسجد در عهد نبویn، بر دوگونه بوده است:
الف) کارکردهایی که مربوط به مسجد، بما هو مسجد میشود، فارغ از اینکه حکومت و حاکمیّت اسلامی باشد یا نه و صرفنظر از اینکه در حکومت اسلامی، حاکم پیامبرn یا امام معصومj یا ولی فقیه غیرمعصوم باشد.
ب) کارکردهایی که ناشی از اختیارات انحصاری حاکم معصوم - اعمّ از پیامبرn و ائمّهb - است و بهطور مستقیم به شئون و اختیارات ایشان بازمیگردد.
این گروه ـ که اغلب دارای مبانی اسلامشناختی غیرپویا و کمبهره از تأثیرات زمان و مکان هستند ـ در سایه دستهبندی مذکور، چنین نتیجه میگیرند که مهمترین وظیفه مساجد، برپایی نماز جماعت، مجالس ذکر و دعا و موعظه و حداکثر - در بُعد اجتماعی - همکاری مؤمنان برای رفع نیازهای مادّی و مالی نیازمندان محلّ و تسکین آلام آنهاست.
متأسّفانه باید گفت این دیدگاه - دانسته و ندانسته - حاشیهای از تئوری دشمن ساخته سکولاریسم» و جدایی دین از دنیا و ت است که گاه آگاهانه از تریبونهای روشنفکران دینی مطرح میشود و گاه ناآگاهانه بر زبان و قلم متدیّنین سنّتی جاری میگردد.
۳ـ دیدگاه فقه پویا (حدّاکثری)
به هر حال، با تکیه بر دو مبنای اصولی و عمده در فقه شیعه، معتقدیم که کارکردهای مسجد در دوران نظام اسلامی، علاوه بر شمول کلّیه کارکردهای مسجد در نظام اسلامی نبویn، میتواند و باید بتواند - ضمن رعایت اصول و ارزشهای بنیادین تفکّر اسلامی - شامل کارکردها و نقشهای نوینی متناسب با نیازها و مقتضیّات جدید باشد.
ج) مهمترین شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
۱. مسجد، کانون عبادت
از آیات شریف قرآن کریم اینگونه استفاده میشود که یکی از اهداف آفرینش عالم و موجودات، عبادت»[۵]و تقرّب الی اللّه» است.[۶]عبادت در مورد انسان، دو معنای عامّ و خاصّ دارد؛ عبادت در معنای عامّ، هر رفتار و کرداری را شامل میشود که رضایت و خشنودی خداوند در آن باشد. عبادت در معنای خاصّ، راز و نیاز با خداوند، ذکر و یاد او و سخنگفتن با اوست و عباداتی چون دعا، ذکر، تلاوت قرآن و برپایی نماز را شامل میشود.
بیشکّ، در پیدایش توجّه قلبی به خداوند، عوامل فراوانی نقش دارند که از جمله آنها، مکان عبادت» است. مسجد، با ویژگیهای خاصّ خود، بهترین و مناسبترین مکان برای حضور و شکرگزاری به درگاه الهی است.
در قرآن کریم، هر جا سخن از مسجد به میان آمده، به جنبههای عبادی آن به عنوان عنصر محوری و بنیادین در تعالی فرهنگ دینی جامعه اشاره شده و در آیات متعدّدی از قرآن کریم، مسجد، جایگاه عبادت و یاد خداوند شناخته شده است که در ادامه برخی از آنها به عنوان نمونه بیان میشود:
۱. وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً».[۷]
۲. قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ».[۸]
۳. الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ».[۹]
۴. فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصال؛ (این چراغ پرفروغ) در خانههایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهاى آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوسبازان در امان باشد)؛ خانههایى که نام خدا در آنها برده مىشود و صبح و شام در آنها تسبیح او مىگویند».[۱۰]
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُه؛ کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیرى کرد».[۱۱]از جمله أَن یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ»، استفاده مىشود که مساجد محلّ عبادت و پرستش الهى است.
علامّه طباطبایی در تفسیر گرانسنگ المیزان» میفرمایند: به طور مسلّم، معنای بیوت، همان مساجد است که جایگاهی ویژه برای ذکر نام خداست و به همین منظور بنا شده و حتّی خانههای پیامبران و ائمّه اطهارb نیز از مصادیق کلمه بیوت است».[۱۲]
راز این نامگذاری آن است که مردم در این مکان به سوی خداوند متعال تقرّب میجویند و با عبادت خالصانه و جمعی، به سوی او ره میسپارند و از همین رو، قرآن کریم کعبه را که برترین خانه خدا بر روی زمین است، خانهای برای مردم به شمار میآورد و میفرماید: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمین».[۱۳]
به هر حال، همانگونه که ملاحظه میشود، در این آیات وصفی که برای مسجد ذکر شده، آن است که در مساجد نام خداوند برده میشود و مردان خدا برای تسبیح و ستایش حقّ تعالی در صبح و شام بدان روی میآورند و این به روشنی بیانگر این حقیقت است که رسالت اوّلیه و اساسی این مکان مقدّس در اسلام، آن است که کانون عبادت و ذکر و تسبیح خداوند متعال باشد.
آری؛ نام مسجد یادآور بندگی در برابر پروردگار متعال است. مسجد، جایگاه سجده است و سجده اوج عبادت و بندگی انسان برای خدا: السُّجودُ مُنتَهَی العِبَادَه مِن بَنی آدَم.»[۱۴]
پیامبرگرامی اسلامn از نخستین روزهایی که دعوت به اسلام را به صورت آشکارا مطرح ساختند، از کعبه و مسجدالحرام (اوّلین مسجد ساخته شده بر روی کره زمین) به عنوان پایگاه عبادی استفاده میکردند و در آن به قرائت قرآن و مناجات با خدا و اقامه نماز میپرداختند. شواهد تاریخی بیانگر آن است که مسلمانان را تشویق و ترغیب مینمودند تا به مسجد رفت آمد کنند و از برگزاری نمازهای پنجگانه در مساجد بدون عذر تخلف نورزند.
پیامبر اکرمn فرمودند: مَنْ صَلَّى الْخَمْسَ فِی جَمَاعَةٍ فَظُنُّوا بِهِ خَیْراً؛ هرکس نمازهای پنجگانه خود را در مسجد به صورت جماعت اقامه کند، پس بر او گمان نیک ببرید».[۱۵]
همچنین فرمودند: الجُلوسُ فِی المَسجِدِ اِنْتِظاراً لِلْصَلاة عِبادةٌ؛ نشستن در مسجد به انتظار اقامه نماز، عبادت است».[۱۶]
از ابوذر غفّاری نقل شده است که پیامبر به او چنین وصیّت کردند: یا أَبَاذَر! إِنَّ اللَّهَ یعْطِیک مَا دُمْتَ جَالِساً فِی الْمَسْجِدِ بِکلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیهِ دَرَجَةً فِی الْجَنَّةِ وَ تُصَلِّی عَلَیک الْمَلَائِکةُ وَ یکتَبُ لَک بِکلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ یمْحَى عَنْک عَشْرُ سَیئَاتٍ؛ ای اباذر، به درستی که خداوند به تو اعطا میکند، مادامی که در مسجد نشستهای، به اندازه هر نفسی که میکشی، درجهای در بهشت و ملائکه نیز بر تو درود میفرستند و برای تو به اندازه هر نفسی که میکشی، ده حسنه ثبت و ده گناه تو را پاک میکنند».[۱۷] این تأکیدات تا بدان حد هستند که خودداری از حضور در مساجد از روی بیاعتنایی، نوعی رویگردانی از سنّت پیامبر و موجب عدم قبول عبادات به شمار میآید.[۱۸]
در صدر اسلام، مسلمانان به برپایی نمازهای جماعت ـکه مظهر بندگی، شُکوه، حیات و وحدت امّت اسلامی استـ بیش از امروز اهمّیت میدادند؛ امّا باید گفت که در طول تاریخ ۱۴۰۰ سالۀ اسلام، کارکرد مسجد در بعد عبادی، هرگز افول نکرده است؛ اگرچه در زمینههای دیگر با فراز و نشیب بسیار همراه بوده است.
ویل دورانت، مورّخ مشهور غربی، در گزارشی از جوامع اسلامی، چنین مینویسد: پیش از آفتاب و نیمه روز و نزدیک غروب، مؤذّن بر گلدسته بالا میرود و به وسیله اذان، مسلمانان را به نماز میخواند. به راستی،این دعوت چه نیرومند و شریف است که مردم را پیش از طلوع آفتاب به بیداری دعوت میکند؛ چه خوب است که انسان به هنگام نیمروز از کار باز ایستد و چه بزرگ و باشکوه است که ضمیر انسان، در سکوت شب به جانب خداوند جلّ جلاله توجّه کند.»[۱۹]
۲. مسجد، کانون فعالیتهای ی
یکی دیگر از کارکردهای مسجد در صدر اسلام، کارکرد ی بود. به صراحت میتوان ادّعا کرد که در کنار بعد عبادی مسجد، وسیعترین و مهمترین کارکرد مسجد، کارکرد ی آن بوده است.
از آغاز اسلام، این مکان مقدس با مسائل ی آمیخته شد. زیرا شریعت اسلام دینی است که در آن رابطهای مستقیم بین فعالیتهای عبادی و ی وجود دارد. این ارتباط به روشهای متعدد قابل تصوّر و درک است که از آن جمله، میتوان به خطبههای نماز جمعه و بیان مسائل حکومتی و ی و مسائل مهم اجتماعی توسط خطیب جمعه اشاره کرد. مسجد، پایگاه و مرکز همۀ فعّالیّتهای ی جامعهاسلامی و در واقع، دارالحکومة» آن بوده است. ملاقات رهبران و نمایندگان خارجی و تصمیمگیریهای مهم در مساجد صورت میگرفت و حرکتهای ی، اجتماعی از مسجد رهبری و سازماندهی میشد.[۲۰]پیامبرn پیش از هجرت به مدینه، با وجود فشار حاکم در مکه با برخی از گروهها، در مسجدالحرام گفتگو میکرد. پس هجرت به مدینه نیز پیامبر در مسجد، با افراد و گروههای اعزامی از قبیلهها و طایفههای گوناگون گفتگوی ی انجام میداد. در مسجدالنبی مکانی به نام اسطوانةالوفود»(ستون هئیتها) برای این گفتوگوها در نظر گرفته شده بود.[۲۱] همچنین در زمان خلفای نخستین و امام علیj همۀملاقاتهای عمومی در مسجد انجام میشد و حتّی نمایندگان خارجی، در مسجد به حضور پذیرفته میشدند. مسجد، محلّ بیعت و اعلام برنامههای حکومتی نیز بود.
ابنابیالحدید در شرح نهجالبلاغه مینویسد: وقتی مردم هجوم آوردند تا با امام علیj بیعت کنند، آن حضرت امتناع ورزید؛ ولی اصرار عموم در حدّی بود که حضرت چارهای نداشت. در این مرحله که مشروعیّت الهی با مقبولیّت عمومی همراه گشته بود و حجّت بر آن حضرت تمام شد، امام، حاکمیّت را پذیرفت؛ ولی برای انجام بیعت فرمودند که اگر بهناچار قرار است با من بیعت کنید، پس در مسجد [با من بیعت کنید]؛زیرا بیعت با من، نباید بهطور مخفی و پنهان باشد، بلکه باید با خواست مسلمانان و در ملأ عامّ و محلّ اجتماع مسلمانان انجام بگیرد. پس، حضرت بلند شدند در حالی که مردم در اطرافش بودند، حرکت کردند تا داخل مسجد شدند؛ مردم از هر طرف بر سر حضرت ریختند و با ایشان بیعت کردند.[۲۲]
روشن است که امروز بیعت به انتخابات، تغییر نام یافته است و کارکرد ی، با پیروزی غرورآفرین انقلاب اسلامی، در مساجد احیا شده است؛ بهگونهای که همۀ انتخاباتهای گذشته (که در واقع، هر انتخاب یک بیعت جدید با نظام اسلامی است) در مجامع عمومی و مساجد صورت گرفته است.
مسجد، در صدر اسلام همواره مجلس می مسلمانان در رویدادها نیز بوده است. بر اساس دستور قرآن کریم،[۲۳]پیامبر اکرمn در امور مختلف با افراد دارای صلاحیّت م میکردند. مهمترین این مها در حوزه نظامی، غزوات و تنظیم تهای دفاعی بود. یکی از مهمترین مها، در جنگ احد بود که پیامبرگرامیn با اصحاب خود درباره نحوۀ اجرای جنگ م کردند.[۲۴]
در واقع، پر رنگترین نقش مساجد در دوران انقلاب اسلامی، نقش ی بوده است. با فراگیر شدن انقلاب اسلامی، مسجدها جایگاهی مؤثّرتر در این زمینه یافتند. سخنرانیهای ان و دانشگاهیان در مساجد مردم را بیش از پیش با ابعاد فساد، ظلم، تبعیض و بیعدالتی ساختار ی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور آشنا کرد. مساجد، در طرد رژیم طاغوت از سوی مردم، بسیار مؤثّر بودند. پس از تبعید امام خمینیv، در سال ۱۳۴۳، مبارزۀ فّعال ی فروکش کرد و مساجد رویکردی دیگر یافتند. امام خمینیv، معمار انقلاب اسلامی ایران، در ارتباط با این نقش میفرمایند: مسجد در اسلام و در صدر اسلام،همیشه مرکز جنبش و حرکتهای اسلامی بود و از مسجد تبلیغات اسلامی شروع میشده است و مسجد محلّ حرکت قوای اسلامی برای سرکوب کفّار و وارد کردن آنها در زیر بیرق اسلام بوده است».[۲۵]
در واقع، سخنان امام خمینیv تلاشی برای معطوف نمودن توجّه به فرهنگ اصیل اسلامی و ساماندهی حرکتهای اسلامی از مساجد است. مساجد که پایگاههای انقلاب بودند، به صورت سنگرهای مستحکم برای مبارزۀ انقلابیها درآمدند. بر این اساس، امام خمینیv با ژرفنگری خاصّ خود میفرماید:
مساجد و محافل دینیّه را که سنگرهای اسلامی در مقابل شیاطین است، هر چه بیشتر گرم و مجهّز نگه دارید».[۲۶]همچنین ایشان فرمودند: مسجد، یک سنگر اسلامی است و محراب محلّ جنگ است و محلّ حرب است؛ [دشمنان،] این را میخواهند از دست شما بگیرند».[۲۷]
در صدر اسلام، مساجد، محافل و نمازها جنبه ى داشته است. از مسجد راه مىانداختند لشکر را به جنگى که باید بکنند و به آن جایى که باید بفرستند؛ از مسجد مسائل ى طرح ریزى مىشد. مع الأسف، مساجد را ما کارى کردیم که بکلى از مصالح مسلمین دور شد و با دست ما، آن طرحهایى که براى ما ریخته بودند، پیاده شد».[۲۸]
ارتش اسلام هر جا رفته است و سردارهاى اسلام هر جا پاگذاشتند، همان جایى که پاگذاشتند، اول مسجد درست کردند؛ وقتى به قاهره رسیدند، اوّل خط کشیدند براى مسجد و هرجا این طور بود، مسجد مطرح بود، معبد مطرح بود و ارتش اسلام براى آباد کردن مساجد، محراب، کوشش مىکردند».
اسلام مساجد را سنگر قرار داد، وسیله از باب این که از همین مساجد، از همین جمعیتها و جماعت. همه امورى که اسلام را به پیش مىبرد و قیام را به پیش مىبرد، مهیا باشد».[۲۹]
در پی این تأکیدهای رهبر کبیر انقلاب بر استفاده هر چه بیشتر از مساجد و بازگشت آنها به نقشی که در صدر اسلام داشتند، یاران و شاگردان امام، با افشاگری در مساجد، آتش مبارزات را روز به روز شدیدتر و رژیم منحوس پهلوی را ناکارآمدتر کردند. پایههای اصلی و اوّلیه انقلاب را شاگردان، نزدیکان و معتمدان امام بنا کردند. امام،۴۰۰ نفر شاگرد مخصوص تربیت کرده بودند که اثر آنها در همه جا دیده میشد. آیتاللّه امامی کاشانی در شرق تهران، آقای ایروانی در جنوب تهران، آیتاللّه غیوری در جنوب شرقی، آیتاللّه ملکی در مسجد همّت شمیرانات، آیتاللّه شهید مطهّری در مرکز تهران کانون توحید، امام جمارانی در شمال و مسجد شهید بزرگوار دکتر مفتّح به کار تبلیغی و ی مشغول بودند؛ ایشان در شهرستانها نیز شاگردانی داشتند.[۳۰]
در محور ی، مساجد و نهادهای دینی، به واسطه عملکردشان و عملکرد مبارزاتیشان علیه حکومتها، مورد توجّه خاصّ کارگزاران دولت بود؛ چرا که میدیدم مسئولان بلندمرتبه رژیم شاه، چه عکسالعملهای تندی در مقابل مسجد و مسجدیها ابراز میداشتند و اعمال میکردند. بی جهت نبود که سپهبد رزمآرا، مهره حلقهبهگوش شاه، میگفت: مسجد را بر سر کاشانی و مجلس را بر سر مصدق خراب میکنیم؛ به این ترتیب، اهمّیت و حسّاسیّت یبودن مساجد را بهتر درک میکنیم.[۳۱]
در دوران انقلاب هم بهطور طبیعی و بر اساس سوابق تاریخی، مساجد ایران نقش خود را باز یافته و مرکز مبارزات ضد رژیم شاه بودند. حمله به مسجد گوهرشاد در زمان رضا شاه و کشتار مردم، به توپ بستن حرم امام رضاj توسّط روسها و همچنین، حمله و به آتشکشیدن مسجد جامع کرمان و کشتار مردم، نشاندهنده اهمّیت مسجد در مبارزات مزبور و استفاده از مسجد به عنوان سنگر مبارزه است. همچنین، این امر بیانگر عنادی است که قدرت ی نسبت به این مکان مقدّس داشته است.[۳۲]
۳. مسجد، کانون فعالیتهای اجتماعی
مسجد، محل گردهمایی مسلمانان و تجلیگاه پرشکوه انسجام و یک پارچگی ملت مسلمان است. مسجد، حافظ سلامت دین و جامعه است و نمایش وحدت و همدلی نمازگزاران، بقای اسلام را تضمین میکند.حضور نمازگزاران در مسجد، امید دشمنان اسلام را به ناامیدی بدل میسازد.
وحدت اجتماعی، عنصری اساسی برای سلامت و بقای اصل و اساس هر جامعهای است. مسجد در تحکیم این عنصر اساسی، نقشی بس بزرگ ایفا میکند. افراد مختلف، زن و مرد، بزرگ و کوچک، صاحبان افکار و سلیقههای مختلف، همه در یک جا گرد هم میآیند. همدل و همسو و دوش به دوش یکدیگر میایستند.
مسجد کانون اتّحاد و همبستگی، انس و الفت مسلمانان با یکدیگر است. مسلمانی که بهطور منظّم و در زمانهایی ویژه، مانند نمازهای روزانه و نماز جمعه و با آدابی خاصّ، مانند با وضو و طهارت بودن، در اجتماعی عبادی شرکت میکند، خودآگاه یا ناخودآگاه در معرض تربیت دینی قرار میگیرد و آثار مهمّ اخلاقی و رفتاری و حسّ همبستگی اجتماعی در وجود او نمایان میشود.
مارسل بوازار میگوید: مسجد عامل نیرومندى در همبستگى و اتحاد مسلمانان جهان است و اهمیت اجتماعى و فرهنگى آن را از این بابت، نمىتوان نادیده گرفت، به خصوص در روزگار معاصر، که مسلمانان شور و حرارت صدر اسلام را دوباره از خود نشان مى دهند، مساجد به صورت مراکز تربیت روحانى و پایگاه جنبش امّت مسلمان نسبت به ستمگران و سلطه جویان در آمده است. اندک اندک مساجد موقعیت سالهاى نخستی
حضرت آیتالله ای در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران مورخ (۹۵/۵/۳۱) فرمودند: مسجد میتواند پایگاه همهی کارهای نیک باشد.»
چنین مسجدی همـان مسجد طـراز اسلامی است که ویژگیها و اامات آن را در این تصویر مرور می شود.
یکی از دوستانم از من پرسید چطور می توانی حضرت علی را دوست داشته باشی وقتی تا این حد انسان خشنی بود و مدام در جنگ ها انسان های دیگر را می کشت؟ به او گفتم می دانی حضرت علی(ع) هر سال وقتی اولین باران سال میبارید زیر باران می رفت و آنقدر زیر باران می ماند تا تمام صوت و مو و لباسش خیس می شد؛ او چنین انسان لطیفی بود. می دانی حضرت علی(ع) همبازی بچهها بود و چه در جوانی چه در سن پیری با بچه ها بازی میکرد؟ گفت چطور ممکن است یک نفر در این حد خشن و در عین حال مهربان باشد؟ پاسخ دادم اگر واقعاً میخواهی بدانی کتاب جاذبه و دافعه حضرت علی نوشته مطهری را بخوان و اگر می خواهی بیشتر بدانی کتاب انسان کامل مطهری را بخوان. آنوقت میفهمی انسان کامل، یعنی همان موجودی که اشرف مخلوقات قرار است بشود، انسانی است که در تمام صفات انسانی خود را به حد اعلی رسانده باشد.
یعنی درست و به جا محبت کند، خشمگین شود، در معنویت نماز غرق شود چنان که تیر از پایش بکشند اما متوجه نشود و همان انسان بر سر همان نماز، نیاز نیازمندی را احساس کند و نیازش را برآورده کند. همان انسان نیز در جنگ بی نهایت شجاع باشد. انسان کامل یعنی انسانی که نه تنها با انسان ها بلکه با همه موجودات عالم مهربان باشد اما وقتی حقی از کسی زائل شد با تمام وجود برای احقاق حق تلاش کند و همانقدر که در مقابل ظالم نیرومندترین است در مقابل مظلوم مهربان ترین باشد.
بعد از این پرسش و پاسخ با خودم فکر کردم مردم ما چه قدر در خصوص رفتار و سیره حضرت رسول(ص) اطلاعات دارند آیا مثلاً می دانند پیامبر(ص) در راه مسجد با بچه ها بازی می کرد تا آنها را به مسجد دعوت کند و در مسجد برای انها مسابقه برگزار می کرد و به آنها انجیر و خرما و حتی بزغاله هدیه می داد و طولانی یا کوتاه بودن نمازش را بچه هایی تعیین می کردند که در مسجد در حال بازی بودند؟ حال این رفتار را با رفتار مدعیانی مقایسه کنید که فکر می کنند خدا خانه خودش را به آنها داده و صاحب خانه شده اند!
یا مثلاً مردم ما می دانند حضرت فاطمه(س) یک مدیر موفق بودند و صدها نفر تحت مدیریت ایشان یکی از بزرگ ترین باغ های آن زمان را اداره می کرده و محصولات را به نقاط مختلف صادر می کردند؟ یا می دانند سخنرانی حضرت فاطمه با عنوان خطبه فدکیه به حدی از بلاغت و قدرت استدلال برخوردار است که هیچ کس نتوانست بر استدلال قوی این سخنان خدشه ای وارد کند؟ بانوان الگوی موفق می خواهند؟ کجا و چه کسی باید این الگو را به آنها معرفی کند؟
یا مثلاً مردم ما می دانند امام حسن(ع) تاجری بسیار موفق بودند و در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایى خود را در راه خدا خرج کرده و سه بار ثروت خود را به دو نیم تقسیم کرده و نصف آن را براى خود نگهداشت و نصف دیگر را در راه خدا بخشیده اند. یا می دانند امام حسین(ع) به حدی ثروتمند بودند که زمین کربلا را خریده و وقف شیعیانشان کرده اند.
به راستی از دین خدا، کتاب خدا، رسول خدا و عزیزترین بندگان خدا چه قدر می دانیم؟ مگر نه اینکه مسجد باید محلی برای شناساندن همه اینها به ما باشد؟ در پیشرفته ترین کشورهای جهان معاصر مباحثی مطرح می شود که ۱۴ قرن پیش اسلام مطرح کرده اما ما مسلمانان آنها را در جهان و به جهانیان معرفی نکرده ایم. فقط یک جست و جوی کوتاه در اینترنت در خصوص احادیث مربوط به رفتار با حیوانات انجام دهید. شگفت زده خواهید شد از این همه حدیث و این همه تعالی و انسانیت در دفاع از حقوق حیوانات.
می دانید اکنون در کشور امریکا تحقیقات گسترده ای در خصوص سلامت معنوی صورت می گیرد؟ سلامت معنوی یکی از ابعاد سلامت از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت شده است. همان مباحثی که قرن ها در اسلام مطرح شده اما زبان روز و بیان روز آن را ما مطرح نکرده ایم. تاکنون در خصوص حفاظت از محیط زیست از نگاه اسلام مطالعه کرده اید؟ یا بهره وری؟ یا روش های غذا خوردن که منجر به سلامت می شود؟ یا پیشگیری از بیماری های روانی ؟
مسجد محل گفت وگو در خصوص مباحث روز است. مباحثی که اسلام در خصوص همه آنها حرف برای گفتن دارد. اما آیا قرار است همه این حرف ها را امام جماعت مسجد بداند و یا بتواند تحلیل کند؟ قدر مسلم برای پاسخ دادن به سؤال ها و مطرح کردن نگاه اسلام در خصوص بسیاری از مباحث باید اندیشه ای متعالی در حد شهید مطهری داشت اما می توان با برقراری ارتباط درست و صمیمانه بین امام مسجد و اهالی مسجد همانند قرن های رشد و شکوفایی اسلام حلقه های علمی در مسجد تشکیل داد و به کمک فضای مجازی و امکان دسترسی به بسیار از منابع دست اول مطالب صحیح و ارزشمند اسلامی را بر اساس مسائل روز مطرح کرد.
کافی است کمی خلاق باشیم!
وقتی وارد دانشگاه یا مسجد محل می شویم اولین اقدامی که این روزها به نظر می رسد چاپ و توزیع نشریه برای بالا بردن سطح فرهنگ اطرافیان است .
خصوصا این روزها که مردم مشغول شبکه های مجازی و موبایل ها هستند ، تاثیر گذاری مطالب و پیام های کوتاه و بلند در سروش و تلگرام بشدت کاهش یافته است.
اما یک نشریه به راحی خوانده می شود و مطالبش مورد بحث قرار می گیرد. اما طراحی نشریه با این دیزاین و فتوشاپ هم نیاز به یادگیری دارد هم نیاز به زمان .
چه خوب است بتوانیم نشریه مورد تایید و با کیفیت را بدون هزینه از اینترنت دریافت کنیم و با چاپ در اندازه مناسب برای دانشجویان در دانشگاه یا دانش آموزان در مدرسه یا نمازگزاران مسجدی توزیع کنیم
اول آنکه ثاثیر گذاری بیشتری نسبت به فضای مجازی از جمله کانال و وب سایت دارد . دوم آنکه همه مطالب آن خوانده می شود . ماندگاری دارد . سوم آنکه فضا را برای بحث و تبادل نظر و گفت وگو که نیاز امروز ایرانیان است باز میکند .
چهارم آنکه نسبت به طراحی و چاپ بنر کم هزینه تر است پنج آنکه باعث پویایی دانشجویان می شود .اگر نشریه ای در میان دانشجویان در مسجد دانشگاه توزیع شود باعث دور شدن از فضای یکسان و روزمرگی می شود .
عمق تاثیر مسجد افزایش می یابد . اتفاقات مهم ی و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد پنجم آنکه باور مردم به زنده بودن مسجد افزایش می یابد و مسجد محلی برای رفت و امد جوانان می شود و نشان می دهد مسجد دانشگاه یا محل بروز و در صحنه حاضر است . باعث افزایش ارتباط میان دانشجویان می شود و نماز گزارانی جدید به مسجد می آورد .
چه خوب است قبل از برگزاری مراسم یا همایشی در دانشگاه و مراسم جشنی در مسجد و اردو در مدرسه برای چاپ و توزیع نشریه برنامه ریزی کنیم
نشریه باید قابل فهم باشد ، عامه پسند باشد ، خونا باشد ، بروز باشد ، مسائل مهم را مورد توجه قرار دهد . و از همه مهمتر مداوم و مستمر باشد . اینکه بین توزیع نشریه دو یا هفته فاصله باشد اصلا خوب نیست . در واقع شما چند روز مهم را برای کار فرهنگی از دست داده اید
میرسیم به بخش اصلی یعنی معرفی چند نمونه از نشریه برای توزیع در دانشگاه و مسجد
نشریه خط حزب الله
این نشریه به صورت رسمی توسط دفتر نشر و حفظ آثار آیت الله ای به صورت هفتگی در نسخه های مختلف منتشر می شود هر پنجشنبه یک بار یک شماره جدید از این نشریه منتشر می شود.
یک نسخه مخصوص مطالعه روی موبایل یک نسخه برای چاپ رنگی یک نسخه برای چاپ سیاه و سفید در اندازه a۳ یک نسخه رنگی برای تابلو اعلانات و همچنین نسخه سیاه و سفید آن .
مطالب این نشریه برگرفته از سخنان رهبر انقلاب است این نشریه بخشهای مختلفی دارد و مناسب تمامی سنین است این نشریه هر هفته توسط هزاران نفر در ایران چاپ و توزیع میشود .
چاپ و توزیع نشریه خط حزب الله خودجوش و توسط جامعه مومن و انقلابی صورت می پذیرد
برای ورود به
سایت نشریه خط حزب الله اینجا کلیک کنید
نشریه سنگر محله
این نشریه توسط سایت معظم مسجد نما طراحی و منتشر میشود هر پنجشنبه نسخه جدید نشریه سنگر محله منتشر می شود این نشریه مناسب چاپ رنگی یا سیاه و سفید است .
این نشریه را می توان در مسجد محل یا دانشگاه و در میان دانش آموزان دبیرستانی یا مردم محل توضیح کرد آنطور که مسئول سایت سنگر محله گفته است می توانیم بخشهای مختلف نشریه را تغییر دهیم .
فایل قابل تغییر نشریه سنگر محله نیز هر پنج شنبه منتشر می شود برای مثال می توانیم آدرس وب سایت یا کانال سروش مسجد را در نشریه ذکر کنیم این نشریه بار محتوای زیادی دارد و توزیع مستمر آن یاعث افزایش سطح بصیرت و ایمان مردم می شود
ورود به سایت سنگر محله
نشریه جوانه ها
نشریه جوانه ها توسط سایت مدرسه نما منتشر میشود هر ماه ۵ شماره از نشریه در روزهای مختلف منتشر می شود این نشریه قابل چاپ به صورت رنگی و سیاه و سفید است می توانید فایل نشریه را از سایت مدرسه نما رایگان دریافت کنید این نشریه مناسب سنین نوجوان و قابل توزیع در مدارس و بین نوجوانان مسجدی است
ورود به سایت نشریه جوانه ها
نکته مهم اگر شما در پایگاه بسیج خود در مدرسه یا دانشگاه یا مسجد یک تابلو اعلانات یا برد دارید و هر هفته مقالات و مطالبی را در آن نصب می کنید می توانید با استفاده از برگه ها و محتوای هفتگی که با عنوان بسته ی تابلو اعلانات در سایت مسجد نما منتشر میشود تابلو اعلانات خود را زیباتر کنید
محصولات فرهنگی رایگان سایت مسجد نما خوانا و مناسب تابلو اعلانات با فونت های بزرگ هستند
مقاله ای که قبلا درباره مسجدنما نوشته بودیم را بخوانید
***
نشریه موعظه خوبان
این نشریه هم به صورت هفتگی در وب سایت معاونت تربیت و آموزش بسیج منتشر میشود این نشریه برای توزیع در میان اعضای حلقه صالحین طراحی میشود اما می توان از شماره های مختلف این نشریه برای توزیع در برنامه های دیگر هم استفاده کرد.
طراحی این نشریه مناسب چاپ بر روی کاغذ a۴ است میتوانید هر هفته فایل چاپی نشریه را از سایت آن دریافت کنید
ورود به سایت موعظه خوبان
نکات و تجربه ها
اول : اندازه مناسب را فراموش نکنید .برای چاپ در اندازه A3 از چاپگرهای با کیفیت که در همه شهرها وجود دارند استفاده کنید .
معمولا همان چاپخانه هایی که بنر چاپ می کنند دستگاه های چاپ اندازه A3 هم دارند که هر برگ پشت و رو آن معمولا 250 تومان است . هم چنین در صورت استفاده از نسخه تابلو اعلانات نشریه خط حزب می توانید با هزینه 4 تومان برای هر برگه در اندازه بزرگتر از ارتفاع (70سانتیمتر) چاپ و نصب کنید .
توجه کنید برخی نت سراها [کافی نت ها] هم چاپگر اندازه A3 دارند اما قبل از سفارش با تست یک نمونه از نشریه از کیفیت آن مطمئن شوید
دوم : همکاری با هم هیئتی ها را فراموش نکنید . علاوه بر اینکه برای تدوام و منحل نشدن هیئت هفتگی باید هزینه شام و پذیرایی را با همکاری همه عزادران هیئت جمع کنید سعی کنید درباره فوائد توزیع نشریه میان مردم توضیح دهید . می توانید با اضافه بودجه هیئت در محله هم نشریه توزیع کنید .
سوم : نیاز به مجوز نیست . اما برای توزیع نشریه از تجربیات و کمک بسیجیان در دانشگاه استفاده کنید . هر 4 نشریه معرفی شده همه مجوزه های لازم را دارند . در مسجد هم اگر با پیرمردهای مسجدی که مخالف همه چیز هستند روبرو شدید ، ادب را فراموش نکنید اما از حقوق خود هم کوتاه نیایید با کمک بقیه به کار خود ادامه دهید
چهارم : در شهرهایی که باران زیاد است می توانید نشریه را در کاور و پوشش پلاستیکی قرار دهید و توزیع کنید . هزینه هر بسته 100 تایی آن حدود 7 تومان است
پنج : اگر در یکی از نشریات کتابی معرفی شد سعی کنید بعد از توزیع نشریه ،یک جلد از آن کتاب معرفی شده را تهیه کنید و در دفتر بسیج یا بخش فرهنگی دانشگاه یا میز مطالعه مسجد در دسترس بقیه بگذارید . هر کسی خواست همانجا مطالعه کند و به بقیه هم مراکز فروش کتاب های جبهه انقلاب اسلامی در شهر خود را معرفی کنید
شش : مناسبت ها را فراموش نکنید . معولا بچه های مسجدی هر هفته فقط به تعداد نمازگزان و… نشریه توزیع می کنند اما برخی ایام خاص هست که همه دست به خیر هستند . مثلا عید بزرگ غدیر یا ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها یا نیمه شعبان یا چند روز مانده به اعتکاف . میتوانید با هماهنگی وکمک بزرگان یا سازمان ها و ادرات چند هزار نسخه از نشریات را توزیع کنید .
به گزارش روابط عمومی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز ، پنجشبه در سالن جلسات مرکز رسیدگی به امور مساجد جلسه ای با حضور رئیس مؤسسه خیریه اهراه با حضور گروه فعالین در زمینه فراهم سازی ازدواج و اشتغال جوانان با رئیس مرکز امور مساجد دیدار داشتند.
در این جلسه حجت الاسلام سید حسن امامی مدیر مؤسسه خیریه اهراء قم با ارائه طرح های جدید در قالب کارگروه های ازدواج، اشتغال، مشاوره، قرض الحسنه را بیان نموده و آمادگی خود را برای همکاری با این مرکز اعلام کردند.
حجت الاسلام و المسلمین علیرضا سعیدی ضمن خوش آمدگویی و اظهار خرسندی از فعالیت های شایسته این مؤسسه به بیان طرح عملیاتی و راهبردی سه ساله این مرکز اشاره داشتند و طرح اشتغال و ازدواج را از ایده های اساسی این برنامه برشمرده و نیاز جدی به زمینه سازی آنها برای تحقق شان تاکید کردند.
وی با تاکید بر اینکه همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودهاند باید در مساجد فعالیت ی وجود داشته باشد اما ی کاری نشود، گفت: مساجد و کانونهای فرهنگی و هنری آن باید به محلی برای رجوع مردم تبدیل شود و هر فردی لیاقتهایی که دارد و هر کاری که بلد است به خدمت بپردازد تا موجب وحدت بیشتر مردم باشد.
رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز ادامه داد: حضور پررنگ معتمدین محلات در مساجد موجب ترغیب جوانان و نوجوانان برای حضور بیشتر در این مکان مقدس می شود؛ چرا که معتمدین نزد مردم از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار هستند و ترویج فرهنگ نماز باید به عنوان یکی از رئوس کاری این عزیزان مد نظر قرار بگیرد.
وی اذعان داشت: با توجه به اهمیت و محوریت مساجد در رفع مشکلات مردم، انتظار می رود که بخشی از جلسات مجمع معتمدین شهر کرج در مساجد برگزار شود تا مسئولان با حضور در این مکان مقدس، بیش از پیش در جریان نیازها و کمبودهای آنها قرار بگیرند و در راستای رفع آنها آستین همت بالا بزنند.
حجت الاسلام سعیدی نقش مساجد در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی همچنین پیروزی رزمندگان اسلام علیه رژیم بعثی صدام در هشت سال دفاع مقدس را یادآور شد و عنوان کرد: مساجد در این روزهای سرنوشت ساز به کانون وحدت و همبستگی بین گروه های مبارز و انقلابی تبدیل شده و صدها هزار رزمنده با ثبت نام در مساجد، آمادگی خود را برای حضور در جبهه های جنگ اعلام کردند.
در بخش های دیگری از این دیدار، اعضای مجمع معتمدین شهر کرج به بیان دیدگاه های خویش در حوزه های مرتبط با مساجد پرداختند و خواستار توجه بیشتر مسئولان نسبت به نیازها و کمبودهای این مکان مقدس شدند؛ چرا که امام (ره) در فرمایش تاریخی خود فرموده اند؛ مسجد سنگر است، سنگرها را حفظ کنید.»
ویژهنامه مسجد به همت بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) منتشر شد.
این ویژه نامه با سرمقاله مسجد و سکولاریسم اسلامی» به بررسی ظرفیتهای فرهنگی مساجد میپردازد.
این نشریه به تیراژ 6 هزار نسخه در زیارتگاه راهیان نور (هویزه) در حال پخش است.
ویژهنامه مسجد نشریه فتح» را از اینجا
*فیش منبر :فاطمه معصومه(س) مشعل هدایت و شفاعت
ولادت حضرت معصومه( علیها السلام) و روز دختر
عنوان: ریحانههای آفرینش
ایجاد انگیزه
[۱]
هر ساله همایشی بزرگ با عنوان انتخاب دختر شایسته جهان، برگزار میشود و ن و دخترانی از سراسر جهان در آن شرکت میکنند تا بتوانند در اصلیترین ملاکی که غرب برای انتخاب زن شایسته دارد یعنی زیبایی صورت و برخی دیگر از شایستگیهای ظاهری، حائز رتبه شوند؛ اما خدایی که خالق زیباییهاست، شایستگی زن را به چیزهای دیگری میداند و در منظر او که داور حقیقی است، ملاکهای سنجش شایستگی یک زن، ملاکهای دیگری است که خود باید به دست آورد، نه آنچه همچون زیبایی که خدادادی است.
سؤالی که پیش میآید این است که در پیشگاه خداوند متعال و معصومین ـ علیهم السلام ـ ملاک دختر نمونه چیست؟ آیا هر شاخصهای که در رسانهها از دختر موفق به تصویر کشیده شود، ملاک دختر نمونه است؟ آیا زیبایی، موقعیت خانوادگی، تحصیلات و ثروت یا شغل میتواند ملاک دختر شایسته در لسان روایات باشد؟ آیا قهرمانی در رشتههای ورزشی یا مدرک تحصیلی در هر رشتهای میتواند ملاک صحیحی برای انتخاب دختر نمونه باشد؟ با توجه به میلاد کریمه اهلبیت ـ علیهم السلام ـ و روز دختر، شایسته است مقداری درباره ملاکهای دختران ممتاز و ریحانههای بهشتی و دردانه آفرینش صحبت کنیم تا ببینیم ملاکهای دختر نمونه از منظر آیات و روایات چیست؟
انشاالله که دختران ما با توسل به کریمه اهلبیت و الگو گیری از سبک و سیره ایشان این صفات را در خود نهادینه نمایند.
متن و محتوا
از رسول خدا - صلیالله علیه و آله- نقل شده که فرمودهاند: نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ مُلْطِفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُونِسَاتٌ مُبَارَکَاتٌ مُفَلِّیَات
[۲]؛ دختران چه فرزندان خوبى هستند؛ با لطافت و مهربان، آماده به خدمترسانى، یار و غمخوار اعضاى خانواده، با برکت و علاقهمند به پاکیزهگی»
همچنین آن حضرت فرمودهاند: اِنَّ اللّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى الاُناثِ اَرَقٌّ مِنهُ عَلَى الذُّکُورِ
[۳]؛ خداوند متعال بر دختران مهربانتر است تا پسران.»
برخی از ویژگیهای دختران ممتاز عبارتند؛
ملاکهای دختران نمونه
۱. یاد پیوسته خداوند
اولین ملاک دختر نمونه، همواره و پیوسته به یاد خدا بودن است. خداوند متعال این صفت را از نشانههای مؤمنان راستین برشمرده و از آنان چنین تمجید میفرماید: إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ . و الذّاکرِینَ اللّه کَثیرا و الذّاکِرتِ اَعَد اللّه لَهُمَ مَغِفرهً و اَجرا عظیما
[۴]؛ مردان و ن مسلمان و مردان و ن باایمان . و مردان و نی که خدا را فراوان یاد میکنند، خدا برای همه آنان آمرزش و پاداشی بزرگ فراهم ساخته است.»
در این آیه که ده ویژگی ن و دختران نمونه را بیان میفرماید یکی از مهمترین آن ملاکها ذکر کثیر است. یعنی مؤمنان با یاد خدا در هر حال و در هر شرایط، پردههاى غفلت و بیخبری را از قلب خود کنار مىزنند، وسوسهها و همزات شیاطین را دور مىسازند و اگر لغزشى از آنان سر زده، فوراً در مقام جبران بر مىآیند تا از صراط مستقیم الهى فاصله نگیرند.
در اینکه منظور از ذکر کثیر» چیست؟ در روایات اسلامى و کلمات مفسرین، تفسیرهاى گوناگونى ذکر شده که ظاهراً همه از قبیل ذکر مصداق است و مفهوم وسیع این کلمه، شامل همه آنها مىشود. از جمله در حدیثى از امام صادق - علیهالسلام- مىخوانیم: هر کس تسبیح فاطمه زهرا - سلام علیها- را در شب بگوید، مشمول این آیه است
[۵]»
بعضى از مفسران گفتهاند: ذکر کثیر» آن است که در حال قیام و قعود به هنگامى که به بستر مىرود یاد خدا کند؛ اما به هر حال ذکر نشانه فکر است و فکر مقدمه عمل، هدف هرگز ذکر خالى از فکر و عمل نیست
[۶].
در آیه ۳۴ سوره احزاب نیز خداوند به ن پیامبر- صلیالله علیه و آله و سلم- توصیه میفرماید تا به یاد آیات الهی و سخنان حکمت آمیزی که در خانه آنان نازل میشود باشند وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلى فی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطیفاً خَبیرا؛ آنچه را در خانههاى شما از آیات خداوند و حکمت و دانش خوانده مىشود یاد کنید؛ خداوند لطیف و خبیر است»
در سبک و سیره حضرت معصومه و حضرت زهرا – علیهماالسلام- نیز این ملاک به وفور دیده میشود.
حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ یکی از دخترانی است که عالیترین درجه ذکر و بندگی خدا را با عبادت و شب زندهداری هفده روزهاش در واپسین روزهای عمر شریفش در منزل موسی بن الخزرج، به نمایش گذاشت.
۲. حیا
یکی دیگر از ملاکها، حیا است. رسول خدا - صلیالله علیه و آله و سلم- میفرمایند: نِعمَ الوَلَدُ البَناتُ المُخَدَّراتُ، مَن کانَت عِندَهُ واحِدَةٌ جَعَلَها اللّه ُ سِترا لَهُ مِن النّارِ
[۷]؛ چه خوب فرزندانى هستند دخترانِ با حیا. هر کس یکى از آنها را داشته باشد، خداوند آن دختر را براى او مانعى در برابر آتش دوزخ قرار میدهد.»
خداوند متعال در قرآن کریم با دعوت ن به حیا، نمونهای از حیای شایسته را در ضمن ماجرای دختران شعیب- علیهالسلام - و حضرت موسی - علیهالسلام - بیان میفرماید: وَ لَمّا وَرَدَ مآء مَدیَنَ وَجَد عَلَیهِ اُمّهً مِنَ النّاسِ یَسقونَ وَ وَجَدَ مِن دونِهَمُ امرَاَتَینِ تَذودانِ قالَ ما خَطبُکُما قالَتا لانَسقی حَتّی یُصدِرَ الرِّعاُء وَ اَبونا شَیخٌ کَبیرٌ فَسَقی لَهُما ثُمَ تَوَلی اِلَی الظِّلِّ فَقالَ رَبّ اِنّی لِمآ اَنزَلت َاِلَیّ مِن خَیرٍ فَقیرٌ فَجاءتهُ اِحدهُما تَمشی عَلَی استِحیاٍء قالَت اِنّ اَبی یَدعوکَ لِیَجزِیَکَ اَجرَ ما سَقَیتَ لَنا فَلَمّا جاءُ وَ قَصَ عَلَیهِ القَصَصِ قالَ لا تَخَف نَجَوتَ مِنَ القَومِ الظّلِمینَ
[۸]؛ و هنگامى که به (چاه) آب مدین رسید، گروهى از مردم را در آنجا دید که چهارپایان خود را سیراب مىکنند؛ و در کنار آنان دو زن را دید که مراقب گوسفندان خویشند (و به چاه نزدیک نمىشوند؛ موسى) به آن دو گفت: کار شما چیست؟ (چرا گوسفندان خود را آب نمىدهید؟!)» گفتند: ما آنها را آب نمىدهیم تا چوپانها همگى خارج شوند؛ و پدر ما پیرمرد کهنسالی است و قادر بر این کارها نیست. موسى براى (گوسفندان) آن دو آب کشید؛ سپس رو به سایه آورد و عرض کرد: پروردگارا! هر خیر و نیکى بر من فرستى، به آن نیازمندم!» ناگهان یکى از آن دو (زن) به سراغ او آمد در حالى که با نهایت حیا گام برمىداشت، گفت: پدرم از تو دعوت مىکند تا مزد آب دادن (به گوسفندان) را که براى ما انجام دادى به تو بپردازد.» هنگامى که موسى نزد او [شعیب] آمد و سرگذشت خود را شرح داد، گفت: نترس، از قوم ظالم نجات یافتى!»
نکته شایان توجه و درس آموز این ماجرا در جمله تَمشی عَلَی استِحیاٍء» نهفته است.
در این آیه از مجموع صفات و ویژگیهای برجسته دختران شعیب تنها صفت شرم و حیا مورد اشاره واقع شده است؛ زیرا برجستهترین کمالات ن، حیا میباشد.
از منظر خداوند متعال عظمت یک دختر به این نیست که خود را به نامحرم عرضه کند و موهایش را بیرون بگذارد، آرایش کرده در خیابان حاضر شود و نامحرمان را به سوی خود جلب کند! بلکه عظمت و ملاک دختر نمونه از منظر قرآن حیا» است.
البته حیا فقط در روابط اجتماعی بین نامحرم معنا پیدا نمیکند؛ بلکه حیا صفتی است که سرچشمه همه خوبیها است و حیا در برابر امام و پیامبر و خداوند نیز معنا پیدا میکند و حیای در برابر خداوند آثار بسیاری دارد.
در حکایتی آمده: عابد خداپرستی در عبادتکدهای در دل کوه راز و نیاز میکرد، آنقدر مقام و منزلتش پیش خدا زیاد شده بود که خدا هر شب به فرشتگانش امر میکرد تا از طعام بهشتی، برای او ببرند.
بعد از ۷۰ سال عبادت، روزی خدا به فرشتگانش گفت: امشب برای او طعام نبرید، بگذارید امتحانش کنیم آن شب عابد هر چه منتظر غذا شد، خبری نشد، تا جایی که گرسنگی بر او غالب شد. طاقتش تمام شد و از کوه پایین آمد و به خانه آتش پرستی که در دامنه کوه منزل داشت رفت و از او طلب نان کرد، آتش پرست ۳ قرص نان به او داد و او به سمت عبادتگاه خود حرکت کرد.
سگ نگهبان خانه آتش پرست به دنبال او راه افتاد، جلوی راه او را گرفت. مرد عابد یک قرص نان را جلوی او انداخت تا برگردد و بگذارد او به راهش ادامه دهد. سگ، نان را خورد و دوباره راه او را بست، مرد قرص دوم نان را نیز جلوی او انداخت و خواست برود؛ اما سگ دست بردار نبود و نمیگذاشت مرد به راهش ادامه دهد. مرد عابد با عصبانیت قرص سوم را نیز جلوی او انداخت و گفت: ای حیوان تو چه بیحیایی! صاحبت قرص نانی به من داد؛ اما تو نگذاشتی آن را ببرم؟
به اذن خدای عزوجل، سگ به سخن آمد و گفت: من بی حیا نیستم، من سالهای سال، سگ در خانه مردی هستم، شبهابی که به من غذا داد پیشش ماندم، شبهایی هم که غذا نداد باز هم پیشش ماندم، شبهایی که مرا از خانهاش راند، پشت در خانهاش تا صبح نشستم. تو بی حیایی، تو که عمری خدایت هر شب غذای شبت را برایت فرستاد و هر چه خواستی عطایت کرد، یک شب که غذایی نرسید، فراموشش کردی و از او بریدی و برای رفع گرسنگیات به در خانه یک آتش پرست آمدی و طلب نان کردی.
مرد با شنیدن این سخنان منقلب شد و به عبادتگاه خویش بازگشت و توبه کرد.
حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ آنچنان در پیشگاه خداوند حیا میکرد که اجازه گناه و معصیت به خود نمیداد، از این رو، حضرت رضا ـ علیه السلام ـ لقب معصومه» را به ایشان دادند و در روایتی فرمودند: مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى
[۹]؛ هرکسی معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.»
۳. علم دین
ملاک دیگر دختر نمونه، کسب علم و دانش است. در میان فرزندان امام کاظم - علیهالسلام - بعد از امام رضا - علیهالسلام - حضرت معصومه – سلامالله علیها- از نظر علمی والاترین مقام را دارد. این حقیقت از القاب و تعریفها و توصیفاتی که ائمه اطهار- علیهم السلام - از وی نمودهاند، کاملاً آشکار است.
حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ از جمله راویان گرانقدری است که با تلاش علمی خود از حریم دین و دینداری پاسداری کرده و به برکت وجود این سلاله معصوم و در محور مزار ایشان، سایه علم و نشر معارف حقه گسترش یافته است.
این دختر نمونه علاوه بر کسب علم و معرفت در محضر پدر، در سالهایی که پدر در زندانهای مختلف به سر میبَرَد، از محضر امام رضا - علیهالسلام - کسب علم و دانش میکرد.
حضرت معصومه– سلامالله علیها- با توجه به مقام علمی بالایی که داشتند پاسخگوی بسیاری از سؤالات و شبهات دینی در عصر خویش بودهاند. در این زمینه آیت الله سید نصر الله مستنبط از کتاب کشف اللئالی»
[۱۰] نقل فرموده که روزی جمعی از شیعیان به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر- علیهالسلام - و پرسیدن پرسشهایی از ایشان در مدینه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم - علیهالسلام - در مسافرت بود، پرسشهای خود را به حضرت معصومه– سلامالله علیها- که در آن هنگام کودکی خردسال بود، دادند. فردای آن روز بار دیگر به منزل امام رفتند، ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. به ناچار پرسشهای خود را بازخواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند؛ غافل از اینکه حضرت معصومه– سلامالله علیها- جواب پرسشها را نوشته بود.
وقتی پاسخها را دیدند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترک کردند. از قضای روزگار در بین راه با امام موسی بن جعفر - علیهالسلام - مواجه شده، ماجرای خویش را بازگفتند. هنگامیکه امام - علیهالسلام - پرسشهای آنان و پاسخهای دخترشان را ملاحظه کردند، سه بار فرمودند: فِداها اَبوها».
این حادثه شگفت، مبین آن است که حضرت معصومه ـ علیهاالسلام ـ همچون حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ عالمه غیرمعلمه» است و در خردسالی از رشد، شناخت، علم و کمال بالایی برخوردار بوده است.
۴. پرهیز از خودنمایی و خودآرایی
پرهیز از خودنمایی و خودآرایی و نیز هر گونه رفتار، گفتار و حرکتی که موجب جلب توجه نامحرمان و تحریک آنان گردد، از دیگر اوصاف و ویژگیهای دختر نمونه است. دو آیه از قرآن در این زمینه شایان ذکر است.
آیه اول: و قُل لِلمُؤمنتِ . و لا یَضرِبنَ بِاَرجُلِهِنّ لِیُعلَمَ ما یُخفینَ مِن زینَتِهِنّ
[۱۱]؛ و به ن باایمان بگو: . و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صداى خلخال که برپا دارند به گوش رسد).»
شهید مطهری - رضوانالله تعالی علیه- در توضیح و تفسیر آیه یاد شده و درباره فلسفه حجاب، کلام حکیمانهای در خصوص مسئله خودنمایی و خودآرایی ن دارند. ایشان میفرمایند: اما علت اینکه در اسلام دستور پوشش اختصاص به ن یافته، این است که میل به خودنمایی و خودآرایی مخصوص ن است. از نظر تصاحب قلبها و دلها، مرد شکار و زن شکارچی، همچنان که از نظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچی؛ میل زن به خودآرایی از این حس شکارچی گری او ناشی میشود. در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که مردان لباسهای بدننما و آرایشهای تحریککننده به کار برند. این زن است که به حکم طبیعت خاص خود، میخواهد دلبری کند و مرد را دلباخته و در دام علاقه به خود اسیر سازد، لهذا انحراف تبرج و برهنگی از انحرافهای مخصوص ن است و دستور پوشش هم برای آنان مقرر گردیده است
[۱۲].»
از این رو و با توجه به این خصلت دختران است که مهاجمان فرهنگ در این روزهای مانتوهای را رواج دادهاند که پشت مانتوها کلمات و جملاتی نوشته شده که در شان دختر مسلمان ایرانی نیست.
دومین آیه: و لا تَبرجّنَ تَبَرجّ الجِهلیه الاولی
[۱۳]؛ و در خانههاى خود بمانید و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید»
شهید مطهری - رضوانالله تعالی علیه- در ترجمه و توضیح دو آیه یاد شده چنین آوردهاند: مقصود از این دستور، زندانی کردن ن در خانه نیست؛ زیرا تاریخ اسلام به صراحت گواه است که پیغمبر اکرم- صلیالله علیه و آله و سلم- ن خود را با خود به سفر میبرد و آنان را از بیرون شدن منع نمیفرمود. بلکه مقصود از این دستور آن است که زن به منظور خودنمایی از خانه بیرون نشود
[۱۴].»
۵. پاکی و پاکدامنی
دختر نمونه و شایسته از منظر قرآن، زنی است عفیف و پاکدامن و بانویی است پاک و منزه از هر نوع آلودگی، پلیدی و زشتکاری، آیات مربوط به این موضوع به دو دسته قابل تقسیم است:
اول: آیاتی که به مطلق پاکی و دوری از هر گونه پلیدی و زشتکاری نظر دارد که میتوان به این آیه استشهاد کرد: وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمین
[۱۵]؛ و (به یاد آورید) هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام ن جهان، برترى داده است.»
خداوند در این آیه حضرت مریم - علیها السلام - را به دلیل پاک بودنش بر ن جهان برتری داده و از ن برگزیده و شایسته زمانه برشمرده است. این مطلب، نشان دهنده اهمیت و ارزش والای صفت پاکی برای دختران و نیز پیام آور این حقیقت است که این صفت، از معیارهای برتری و شایستگی هر دختری است.
دسته دوم: آیاتی که بر عفت و پاکدامنی ن و منزه بودن آنان از هر نوع آلودگی جنسی و روابط نامشروع با نامحرمان دلالت دارد؛ اما این دسته آیات بسیارند که به دو مورد از آنها اشاره میشود:
الف: خداوند متعال در توصیف و تمجید از حضرت مریم - علیها السلام - که از دختران برگزیده الهی در جهان است ایشان را دختری عفیف و پاکدامن معرفی کرده و چنین میفرماید: وَ الَّتی أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فیها مِنْ رُوحِنا وَ جَعَلْناها وَ ابْنَها آیَةً لِلْعالَمین
[۱۶]؛ و به یاد آور زنى را که دامان خود را پاک نگه داشت؛ و ما از روح خود در او دمیدیم؛ و او و فرزندش [مسیح] را نشانه بزرگى براى جهانیان قرار دادیم.»
ب: خداوند سبحان در آیه ۱۲ سوره ممتحنه پاکدامنی و دوری از آلودگی به انحراف جنسی () را شرط قبولی توبه ن و همچنین شرط پذیرش بیعت آنان با پیامبر اسلام- صلیالله علیه و آله- دانسته است که نشان دهنده اهمیت والای این صفت در سلسله اوصاف ن نمونه و شایسته از منظر قرآن مجید است:
یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ عَلى أَنْ لا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لا یَسْرِقْنَ وَ لا یَزْنینَ . فَبایِعْهُنَّ؛ اى پیامبر! هنگامى که ن مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزى را شریک خدا قرار ندهند، ى و نکنند . با آنها بیعت کن.»
در فرازی از زیارت دوم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ آمـده است: اَلسَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُها الطّاهِرَةُ الْحَمیدَةُ البَرَّة الرَّشیدَةُ، التَّقیَّةُ النَّقیّةُ الرضیَّةُ الْمَرضیّة
[۱۷]؛ سلام بر تو ای پاکیزه ستوده، (ای) نیکوکار رشیده، پاک و پاکیزه، (ای بانوی) شایسته و پسندیده.»
بنابراین حضرت معصومه – سلامالله علیها- نمونه ممتاز یک دختر است که همه این ملاکها را بهطور اکمل دار میباشند و توسل دختران امروز ما به دامن پاک و کبرایای ایشان و تمسک به سبک و سیره ایشان موجب در امان ماندن از خطرات و فتن آخرامان خواهد بود و والدین میتوانند با بهرهگیری از مرقد منور ایشان و آثار تربیتی زیارت، زمینه این توسل و تمسک را فراهم نمایند.
مائیم گدای حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ محتاج عطای حضرت معصومه
***
ای سوره نامت تفسیر اعطینا زهراترین زینب، زینبترین زهرا
خیر کثیر تو، آئینه کوثر نامت سرآغاز تکثیر خوبیها
روشنتر از نوری، در نور مستوری پیداترین پنهان، پنهانترین پیدا
ماه مقیم قم، خورشید بیت النور» در سایه سار توست سرتاسر دنیا
وقتی که معصومان، معصومهات خواندند در وصف تو لال است، شعر و شعور ما
فهم زمین عاجز، از درک اوصافت والا مقامی تو، در عالم بالا
از آه لبریزم، از اشک سرشارم این قطره را دریاب، دریاب ای دریا
[۱۸]
[۱]. روش ابهام در موضوع.
[۲]. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۶، ص ۵.
[۳]. وسائل الشیعة، ج۲۱، ص ۳۶۷.
[۴]. احزاب/۳۵.
[۵]. مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث.
[۶]. تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۳۱۱.
[۷]. روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (ط - القدیمة)، ج۲، ص: ۳۶۹.
[۸]. قصص/۲۳ و ۲۵
[۹]. ناسخ التـواریخ، ج ۷، ص ۳۳۷.
[۱۰]. کتاب کشف اللئالی تاکنون به چاپ نرسیده و به صورت مخطوط در کتابخانه شوشتریهای نجف اشرف وجود دارد. مرحوم میرجهانی نسخهای از این کتاب را در کتابخانه شیخ محمدسماوی دیده است. (مهدی پور, کریمه اهل بیت, متن و پاورقی ص ۶۲)
[۱۱]. نور/۳۱.
[۱۲]. مسئله حجاب، ص ۷۳.
[۱۳]. احزاب/۳۳.
[۱۴]. مسئله حجاب، ص ۱۵۶.
[۱۵]. آل عمران/۴۲.
[۱۶]. تحریم/۱۲.
[۱۷]. انوارالمشعشعین، ج۱، ص۲۱۱.
[۱۸]. سید محمد جواد شرافت.
ولادت امام رضا علیهالسلام
عنوان: رضا و رضایت
ایجاد انگیزه
[۱]
روزی حضرت موسی ـ علیه السلام ـ عرض کرد: خدایا بهترین خلق خود که ترا عبادت و بندگی میکند به من معرفی کن. خداوند وحی نمود: (ای موسی!) بر ساحل دریا برو، و آن شخص را خواهی یافت. موسی به آن مکان رسید، مردی را یافت که به مرض جذام و پیسی مبتلا بود، و همواره خداوند را تسبیح میکرد.
موسی ـ علیه السلام ـ از جبرئیل پرسید: آن مردی که بهترین خلق است، کجاست؟ گفت: همین مرد مریض است، الان من مأمورم چشمهای او را بگیرم تو گوش بده چه میگوید. به اشاره جبرئیل دو چشم آن مرد بیرون آمد و بر صورتش افتاد.
مرد نابینا گفت: بارالها! تو خواستی از چشم بهرهمندم کردی و اینک خواستی که آن را از من بگیری، ای کسی که به من نیکی میکنی و صله میرسانی!
موسی ـ علیه السلام ـ نزد آن فرد رفت و فرمود: ای بنده خدا! من مردی مستجاب الدعوه هستم، اگر دوست داری دعا کنم تا خدا دیدهگانت را به تو برگرداند؟
گفت: نمیخواهم، زیرا خدا نابینایی را برایم خواسته و من راضی به رضای او هستم.
حضرت موسی ـ علیه السلام ـ فرمود: شنیدم میگفتی: ای نیکو کننده و صله رساننده! منظورت از این جملات چه بود؟ گفت: در این آبادی غیر از من، کسی خدا را نمیشناسد و یا پرسش نمیکند (چه نیکی و صلهای بالاتر از این که خدا مرا با خود آشنا کرده است.)
موسی ـ علیه السلام ـ شگفتزده شد و گفت: این عابدترین خلق خدا در دنیاست.
[۲]
مقام رضایت» یکی از مقامهایی است که بندگان خالص شاخص خداوند به این مقام میرسند.
اهمیت و جایگاه ویژهای که فضیلتی مانند رضایت از خداوند» در پی دارد، با دیگر فضایل قابل مقایسه نیست. همۀ خوبیهای انسان یک طرف، همۀ اطاعتهایی که انسان از خداوند متعال دارد و همۀ امر و نهیهایی که اجرا میکند، یک طرف، راضی بودن به قضاء الهی شدن هم یک طرف.
مشهورترین لقب امام هشتم رضا» است. درست است که همه امامان صادق، کاظم، رضا، جواد و هادی و. بودند، ولی برای هر یک به مناسبتی لقب به خصوص تعیین گشته است.
چه کسی و چرا امام هشتم را به این لقب ملقب نموده است؟ این لقب چه پیامی برای دوستداران امام هشتم دارد؟ چگونه میتوان این لقب را در خود نهادینه ساخت؟
متن و محتوا
ابونصر بزنطی ـ رضوانالله تعالی علیه ـ میگوید: به امام جواد ـ علیهالسلام ـ گفتم: گروهی از مخالفان شما میگویند: مأمون، لقب رضا را به پدرت داده است! زیرا او به ولایتعهدی راضی شد.
امام جواد ـ علیه السلام ـ فرمودند: به خدا سوگند، دروغ گفته و گناهکار شدهاند. پدرم را خدای تعالی رضا لقب داده است؛ زیرا که او به خداوندی خدا در آسمانش و به رسالت رسول الله و ائمه در زمینش راضی بود.
گفتم: مگر همه پدرانت چنین نبودند؟ فرمود: آری. گفتم: پس چرا فقط پدرت به این لقب ملقب شده است؟ فرمود: چون مخالفان از دشمنانش مانند موافقان از دوستانش از وی راضی شدند و چنین چیزی برای پدرانش به وجود نیامد، لذا از میان همه به رضا ملقب گردید.
[۳]
ناگفته نماند: مخالفان خواستهاند از این طریق نقصی بر آن حضرت فراهم آوردند، ولی چنانکه مرور شد این لقب از جانب خدا بوده است.
در یک تقسیمبندی کلی رضایت به سه گونه تقسیم میشود
الف: رضایت از تقدیر خداوند
ب: رضایت از فعل خود
ج: رضایت از عمل دیگران
الف: رضایت از تقدیر خداوند
همه خوبیهایی که انجام میدهیم و بدیهایی که ترک میکنیم، همه این نمازهایی که ما بهجا میآوریم، سعی میکنیم به کسی ظلم نکنیم، به زیارتها مشرّف میشویم و کارهای خیری که انجام میدهیم، فلسفه همه اینها چیزی جز رسیدن و تقرّب به خداوند متعال و رضایت خدا از ما نیست. ولی یک شاهراه دیگر غیر از انجام این همه فعالیت برای رسیدن به رضای الهی وجود دارد که آن با سرعت بالایی انسان را به هدف میرساند، زحمت زیادی هم ندارد. آن شاهراه چیزی نیست جز اینکه انسان هم از خدا راضی باشد. همین که به خدا اعلام میکند که خدایا! از تو راضی هستم، خدا هم از او راضی میشود.
فضیلتهایی که حقیقت آنها رابطهای بین انسان و خداوند است، گاهی یک طرفه است مانند عبادت انسان که دیگر معنا ندارد بگوییم خدا هم انسان را عبادت میکند و گاهی رابطهای دو طرفی است. مثلاً مؤمنین خدا را دوست دارند و خدا هم آنها را دوست دارد. یُحِبُّهُم وَ یُحِبّونَه؛
[۴] هم آنها خدا را دوست دارند، هم خداوند آنها را دوست دارد»
حتی کسانی که شکر خدا را به جا میآورند خدا هم میفرماید: وَاللَّهُ شَکورٌ حَلِیمٌ؛ و خداوند شکرکننده و بردبار است.»
وصف رضا» از قبیل نوع دوم است. در چهار جای قرآن کریم آمده است: رَّضِی اللّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ؛
[۵] خداوند از آنها راضی است و آنها از خدا راضی هستند.»
در روایتی نقل شده است که حضرت موسی علی نبینا و آله و علیهالسلام به خدای متعال عرض داشت: خدایا! مرا به عملی راهنمایی کن که اگر انجام دهم تو از من راضی میشوی!»
خدای متعال در پی این درخواست ابتدا پاسخی کلی و مبهم به حضرت موسی ـ علیه السلام ـ داد و فرمود: رضای من در چیزی است که خوشایند تو نیست و اصلاً طاقت آن را نداری! حضرت موسی ـ علیه السلام ـ بسیار ناراحت و غمگین شد و به سجده افتاد و شروع به گریه و زاری کرد و عرضه داشت: خدایا! در میان همه بندگانت مرا به همصحبتی خود اختصاص دادی و پیش از من با کسی سخنی نگفتی، اما مرا به عملی راهنمایی نمیکنی که مرا به رضای تو نائل گرداند؟ (لازم به تذکر است که یکی از روشهای صحیح تربیتی این است که مربی وقتی میخواهد چیزی را به متربی خود تعلیم دهد، ابتدا وی را تشنه میکند تا قدر آن چیز را بهخوبی بداند. شاید این روش تعلیمی که خدای متعال درباره حضرت موسی ـ علیه السلام ـ اجرا کرد از همین نوع روشها بوده باشد.)
بر این اساس هنگامی که حضرت موسی ـ علیه السلام ـ برای درخواستِ جدّی آن عمل مستعد شد، خدای متعال فرمود: أَنَّ رِضَای فِی رِضَاک بِقَضَائِی؛
[۶] به راستی که رضای من در راضی بودن تو به قضای من است.»
این بدان معناست که رضا رابطهای طرفینی است. از اینرو خداوند به حضرت موسی ـ علیه السلام ـ میفرماید: اگر تو از کار من راضی باشی و هر چه من برایت مقدر کردم، بپسندی و اظهار گله نکنی من هم از تو راضی خواهم بود.
البته رضایت هم مانند محبت قُلْ إِن کنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکمُ اللّهُ
[۷]» برای اینکه طرفینی باشد باید مقرون به اطاعت الهی باشد.
حضرت صادق ـ علیه السلام ـ در عصر خویش رسالهای مفصل برای شیعیان مینویسند و برای شهرهای مختلف نسخهای از آن را میفرستند. شیعیان نیز آن را در سجادههای خویش قرار میدادهاند و پس از نماز آن را مرور میکردهاند. در این رساله آمده است: وَ اعْلَمُوا أَنَّ أَحَداً مِنْ خَلْقِ اللَّهِ لَمْ یصِبْ رِضَی اللَّهِ إِلَّا بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَةِ رَسُولِهِ وَ طَاعَةِ وُلَاةِ أَمْرِهِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ
[۸]؛ و بدانید که هیچ کسی مشمول رضای خدا نمیشود مگر با اطاعت او و اطاعت پیامبرش و اطاعت ائمه از آل محمد صلیاللَّهوآله.»
همچنین امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ در روایتی فرمودند: رِضَی اللَّهِ سُبْحَانَهُ مَقْرُونٌ بِطَاعَتِه
[۹]؛ رضایت خدای سبحان با فرمانبرداری از او همراه است.»
در این روایت شرط رضایت خدای سبحان اطاعت از او بیان گردیده است.
گاهی خداوند بندهاش را اینگونه امتحان میکند که شرایط خوبی را برای زندگی او فراهم میکند، به گونهای که مطمئن میشود خداوند تقدیر خوشایندی برای او مقدر فرموده است؛ اما طولی نمیکشد که خدا آنها را از بین میبرد.
حضرت صادق ـ علیه السلام ـ فرزندی به نام اسماعیل داشتند که جوانی بسیار عالم، دوستداشتنی و فهیم بود تا جایی که دوستان امام گمان میکردند بعد از امام صادق ـ علیه السلام ـ ایشان امام خواهد شد. مفضل که یکی از اصحاب معروف امام صادق ـ علیه السلام ـ بود، علاقه خاصی به جناب اسماعیل داشت و معتقد بود که بعد از حضرت صادق ـ علیه السلام ـ ایشان امام میشوند؛ اما اسماعیل در جوانی از دنیا رفت. هنگامی که اسماعیل از دنیا رفت، مفضل در شهر دیگری بود و از این موضوع اطلاع نداشت. حضرت صادق ـ علیه السلام ـ یونسبنیعقوب را مأمور کردند که این خبر را به مفضل برساند. وی میگوید: امام صادق ـ علیه السلام ـ به من امر فرمودند که نزد مفضل بروم و به او به خاطر وفات اسماعیل تعزیت بگویم و فرمود: به مفضل سلام برسان و به او بگو: مصیبت اسماعیل بر ما وارد شد و ما صبر کردیم. پس تو هم همانگونه که ما صبر کردیم صبر کن! ما چیزی را خواسته بودیم؛ اما خدای عزوجل چیزی دیگر خواست. پس ما تسلیم امر خدای عزوجل شدیم.»
[۱۰]
این ماجرا یکی از بالاترین نمونههای مقام رضاست. در چنین امتحانی خدای متعال برای بندهاش آن قدر زمینه فراهم میکند که او مطمئن میشود خدا نعمتی خاص به او داده و این نعمت پایدار است؛ اما یک مرتبه آن نعمت را از او میگیرد. حقیقتاً در چنین حالتی صبر کردن و راضی بودن به تقدیر الهی کار بسیار مشکلی است.
در عصر ما امام خمینی ـ رضوانالله تعالی علیه ـ نمونه چنین بندهای بود. در ماجرای شهادت مرحوم حاج آقا مصطفی، امام پس از اطلاع از ماجرا میفرماید: انا لله وانا الیه راجعون و کسی گریه امام را در شهادت مرحوم حاج آقا مصطفی نمیبیند، در حالی که حاج آقا مصطفی امید امام بود و امام امید داشت که از خادمان بزرگ اسلام شود.
کسب چنین مقامی کار بسیار مشکلی است گرچه سخن گفتن از آن آسان است. برای کسب این مقام انسان باید از امور کوچک و کارهای ساده شروع کند و هنگامی که نوعی گرفتاری برایش پیش میآید بگوید: الحمدلله! حتماً مصلحتی در این گرفتاری وجود داشته است. اگر انسان در امور کوچک تمرین رضایت کند میتواند رفتهرفته در سختیهای بزرگ صبور باشد و از کار خدای متعال رضایت داشته باشد.
زندگی امام رضا ـ علیه السلام ـ گواه روشنی از پذیرش عالمانه قضا و قدر الهی و رضایتمندی بدان بوده است. آن حضرت همان طوری که خود اهل رضایت به رضای الهی بود، دیگران را نیز بدان دعوت میکرد و میفرمود: بهترین بندگان کسانی هستند که اهل مقام رضا هستند. در روایت است که: از امام رضـا ـ علیه السلام ـ دربـاره بهتـریـن بنـدگـان سـوال شـد. فـرمـودند: آنان که هر گاه نیکـى کنند خـوشحال شوند و هرگاه بدى کنند آمرزش خـواهند و هر گاه عطا شـوند شکرگزارند و هر گاه بلا بینند صبر کنند و هرگاه خشم کنند در گذرند.
[۱۱]
جابربن عبداللّه انصاری، صحابی رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در بستر بیماری افتاده و آخرین لحظات زندگانی خود را میگذراند. امام باقر ـ علیه السلام ـ به عیادت او رفت و با مهربانی کنارش نشست و فرمود: ای جابر، حالت چطور است؟ جابر، پیرمردی که عمری را در رکاب پیشوایان معصوم ـ علیهم السلام ـ گذرانیده بود، عرض کرد: حال پیرمردی را دارم که پیری را بر جوانی میپسندد و مرگ را نسبت به زندگانی بیشتر دوست دارد و به بیماری نسبت به تندرستی علاقه بیشتری دارد. او میخواست این گونه بر ناملایمات شکر گزارد و بگوید که از هیچ یک از آنها نابردباری نمیکند و همواره از قضا و قدر خداوند راضی است؛ اما امام باقر ـ علیه السلام ـ سخنی فراتر از آن گفت و فرمود: اما من آنچه را خدا بخواهد دوست دارم. اگر جوانی را بخواهد به آن علاقهمندم و اگر بیماری را بر تندرستی من بپسندد، من هم همان را میخواهم؛ اگر خدا مرگ مرا تقدیر کند، مرگ را دوست دارم و اگر زندگی را بر مرگ در مورد من ترجیح دهد، همان را بر میگزینم.»
[۱۲]
ب: رضایت از عمل خود
قسم دوم رضایت، رضایت از خود است. در روایات غالباً رضایت الهی با ناخشنودی بنده از خودش تلازم دارد، بدین معنا که طالب رضای خدا از خودپسندی به دور است و همیشه از خود گلهمند است و خود را مقصر میداند و از خود رضایت ندارد. اگر کسی از خود، راضی باشد و خود را بندهای بی عیب بداند خدای متعال از او راضی نخواهد بود.
از حضرت لقمان نقل شده است که به فرزندش فرمود: یا بُنَی مَنْ یرِدْ رِضْوَانَ اللَّهِ یسْخَطْ نَفْسَهُ کثِیراً وَ مَنْ لَا یسْخَطْ نَفْسَهُ لَا یرضی به؛
[۱۳] ای پسرکم! کسی که رضای الهی را میخواهد، بر نفس خویش بسیار خشمگین میشود و همیشه خود را مقصر میدان و کسی که از خود گلهمند نباشد خداوند از او راضی نمیشود»
غالباً بین دلخواه با خداخواه نمیتوان جمع کرد. دلخواه انسان حد و مرز ندارد و از حلال خدا فراتر میرود؛ اما اگر کسی این ملکه را تحصیل کرد که وقتی امر بین عمل به خواست خدا و خواست دل دایر میشود، خواست خدا را مقدم کند، خداوند متعال اولاً به او عزت نفسی میبخشد که به هیچ کسی احساس نیاز نمیکند. ثانیاً همت او را به گونهای قرار میدهد که تمام فکر او متوجه آخرتش میگردد و اندیشه او از درگیری دائمی برای نقشه کشیدن برای دنیا نجات مییابد و خدا نیازهای او را برآورده میکند و دیگر از این جهت نگرانی نخواهد داشت و این دنیایی که مردم عادی عاشق آن هستند و برای رسیدن به آن نهایت تلاش خویش را به کار میبندند با کمال خضوع در اختیار او قرار میگیرد.
خداوند متعال فرموده است: وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ ارْتِفَاعِی فِی عُلُوِّ مَکانِی لَا یؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَاهُ عَلَی هَوَای إِلَّا قَطَعْتُ رَجَاهُ وَ لَمْ أَرْزُقْهُ مِنْهَا إِلَّا مَا قَدَّرْتُ لَه؛
[۱۴] قسم به عزت و جلالم و بلندی مقامم! بندهای خواست خود را بر خواست من مقدم نمیکند مگر اینکه امید او را قطع میکنم. از دنیا تنها همان مقداری روزیاش میکنم که برای او مقدر کردم.»
ج: رضایت از فعل دیگران
لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیاءُ سَنَکتُبُ ما قالُوا وَ قَتْلَهُمُ الْأَنْبِیاءَ بِغَیرِ حَق.؛
[۱۵] خداوند سخن آنان را که گفتند: خدا فقیر است و ما بی نیازیم»، شنید. به زودی آنچه را گفتند خواهیم نوشت، همچنین کشتن به
2. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله): الْمَسَاجِدُ سُوقٌ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ قِرَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ»[2]؛
مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است، پذیرایى آن مغفرت و هدیه آن بهشت است.
3. امام علی(علیه السلام): لَیْسَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ صَلَاةٌ إِذَا لَمْ یَشْهَدِ الْمَکْتُوبَةَ فِى الْمَسْجِدِ إِذَا کَانَ فَارِغاً صَحِیحاً»[3]؛
همسایه مسجد اگر مانعى برایش نبوده و سالم باشد و در این حال براى نماز واجب در مسجد حاضر نشود، نمازش مقبول درگاه الهى نخواهد بود.
4. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله): لا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَکُمْ کَمَا زَخْرَفْتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَى بِیَعَهُمْ»[4]؛
مساجد خود را با طلا زینت نکنید، هم چنان که یهود و نصارى معابد خود را با طلا زینت نمودند.
5. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): لاتَجْعَلُوا الْمَسَاجِدَ طُرُقاً حَتَّى تُصَلُّوا فِیهَا رَکْعَتَیْنِ»[5]؛
مساجد را گذرگاه و محل عبور خود قرار ندهید، مگر اینکه دو رکعت نماز در آن به جای آورید.
6. امام صادق(علیه السلام): مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ لَمْ یُوَقِّرِ الْمَسْجِدَ»[6]؛
ملعون است، ملعون است کسى که مسجد را تعظیم نکند. .
7. امام صادق(علیه السلام): إِذَا أَذَّنْتَ فَلا تُخْفِیَنَّ صَوْتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ یَأْجُرُکَ مَدَّ صَوْتِکَ فِیهِ»[7]؛
در هنگام اذان گفتن، صدایت را کوتاه نکن، چرا که خداوند به میزان بلند کردن صدا تو را پاداش میدهد.
8. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): . وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا تَأْکُلَهُ الدِّیدَانُ تَحْتَ الْأَرْضِ فَلْیَسْکُنِ الْمَسَاجِدَ.»[8]؛
هر کس بخواهد کرم ها(جسد) او را در زیر زمین نخورند بایستى مساجد را جارو نماید. .
9. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): مَن کانَتِ المَساجِدُ بَیتَهُ ضَمِنَ اللهُ لَهُ بِالرٌّوحِ وَالرّاحَهِ وَالجَوازِ عَلَی الصِّراطِ»[9]؛
هرکسی که مسجدها خانه اش باشد، خداوند آسایش و آرامش و عبور از صراط را برای او ضمانت می کند.
10. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): کل جلوس فى المسجد لغو الا ثلاثة: قرائه معمل او ذکر الله او سائل عن علم»[10]؛
هرگونه نشستى در مسجد بیهوده است، مگر اینکه براى سه کار باشد: خواندن قرآن، خدا را یاد کردن، و یا دانش اندوختن.
11. على(علیه السلام): مَنِ اختَلَفَ اِلَی المَسجِدِ اَصابَ اِحدَی الثَّمانِ؛ اَخاً مُستَفاداً فِی اللهِ، اَو عِلماً مُستَطرَفاً اَو آیَةً مُحکَمَةً اَو یَسمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّ عَلی هُدیً، اَو رَحمَةً مُنتَظَرَةً، اَو کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَن ردی، اَو یَترُکَ ذَنبا خَشیَةً اَو حَیاءً»[11]؛
کسی که به مسجد رفت وآمد می کند، یکی از منافع هشت گانه نصیب او می شود: برادری مفید و باارزش در راه خدا، یا علم و دانش نو، یا دلیل و برهان محکم [برای تثبیت عقاید]، یا کلماتی که موجب هدایت شود [می شنود]، یا رحمت مورد انتظاری [شامل حال او می شود]، یا مواعظی که او را از فساد و گناه بازدارد، [می شنود،] یا به خاطر ترس یا حیا و آبروی خود گناهی را ترک می کند.
12. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): من سمع النداء فى المسجد فخرج من غیر عله فهو منافق الا ان یرید الرجوع الیه»[12]؛
کسى که در مسجد صداى اذان را بشنود و بدون عذر از مسجد خارج شود(منافق) است، جز اینکه قصد برگشت به مسجد را داشته باشد.
13. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): من کان القرآن حدیثه، المسجد بیته بنى الله تعالى له بیتا فى الجنه»[13]؛
کسى که کلام و ذکرش تلاوت قرآن باشد و مسجد خانه اش، خداوند متعال خانه اى را در بهشت برایش مهیا سازد.
14. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): من بنى الله مسجداً یعبد الله فیه من مال حلال بنى الله له بیتاً فی الجنه من در و یاقوت»[14]؛
هر کسى که از مال حلال مسجدى را بسازد که خداوند در آن عبادت شود خداى تعالى در بهشت خانه اى از در و یاقوت برایش میسازند»
15. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): من بنى لله مسجداً لا یرید به ریاء و لا سمعة بنى الله له بیتاً فى الجنة»[15]؛
هر کسی براى خدا مسجدى را بسازد و آنرا براى ریا و خودنمایى به کار نبرد خداى تعالى در بهشت خانه ای براى او بنا می کند.»
16. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله): اذا نزلت العاهات و الآفات عوفى اهل المسجد»[16]؛
هنگامى که مشکلات و بلاها(براى اهل زمین) نازل می شود اهل مساجد در امانند.»
17. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله): الغدو و الدواج الى المساجد من الجهاد فى سبیل الله»[17]؛
شب و روز به سوی مسجد شتافتن از اقسام جهاد کردن در راه خداست.
18. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): انّ المومن مجلسه مسجده»[18]؛
همانا مجلس مؤمن مسجد است.
19. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) به ابوذر فرمود: یا اباذر من اجاب داعى الله و احسن عمارة مساجد الله کان ثوابه من الله الجنة فقلت: کیف تعمیر مساجد الله؟ قال: لا ترفع الاصوات فیها و لا یخاض فیها بالباطل و لا یشترى فیها و لا یبایع و اترک الغو مادمت فیها فان لم یفعل فلا تلومن یوم القیامة الا نفسک»[19]؛
اى ابوذر! کسى که دعوت خدا را جواب گوید و در تعمیر مساجد خدا نیکو بکوشد پاداشش از جانب خدا بهشت برین است. ابوذر می گوید: گفتم: چگونه تعمیر کند مساجد خدا را؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود: صداها در آن بلند نشده و به امور و مطالب باطله پرداخته نشود و محل خرید و فروش نگردد، و مسائل بیهوده را ترک کن تا وقتى در مسجد هستی، پس اگر این کارها را انجام ندهى و به توصیه هایم عمل نکنی، در روز قیامت که حقیقت آشکار می شود و هر کس جزاى عملش را می بیند، جز خویشتن را نباید ملامت کنی.
20. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): سیأتی على الناس زمان لا یبقى من القرآن لا رسمه و من الاسلام الا اسمه یسمون به و هم ابعد الناس منه، مساجدهم عامرة و هى خراب من الهدی»[20]؛
به زودى زمانى بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نوشته اش و از اسلام جز نامش باقى نمی ماند. مردم به اسم مسلمان، ولى دورترین مردم از حقیقت اسلامند. مساجدشان از نظر ساختمانی، آباد و از لحاظ هدایت خراب است
21. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): أَلَا إِنَّ بُیُوتِی فِی الأرْضِ الْمَسَاجِدُ تُضِی ءُ لأهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِیءُ النُّجُومُ لأهْلِ الْأَرْضِ أَلا طُوبَى لِمَنْ کَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُیُوتَهُ أَلا طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِی بَیْتِهِ ثُمَّ زَارَنِی فِی بَیْتِی أَلا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ کَرَامَةَ اَّائِرِ أَلا بَشِّرِ الْمَشَّائِینَ فِی الظُّلُمَاتِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ السَّاطِع ِیَوْمَ الْقِیَامَةِ»[21]؛
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: خدای متعال فرمود: آگاه باش که خانه هاى من در زمین مساجد هستند و براى اهل آسمان ها همچـون ستارگان براى اهل زمین مى درخشند؛ آگاه باش، خوشا به حال کسى که مساجد خانه هاى اوست [بیشتر وقت ها در مساجد، نمازهایش را مى خواند]؛ آگاه باش، خوشا به حال بنده ای که در خانهاش وضو بگیرد، سپس مرا در خانه ام زیارت کند؛ آگاه باش، بر زیارت شده واجب است که زائرش را تکریم کند؛ آگاه باش، به کسانى که در تاریکیها به مساجد مى روند بشارت بده به نور ساطع در روز قیامت.
22. امام صادق(علیه السلام): عَلَیْکُمْ بِإِتْیَانِ الْمَسَاجِدِ فَإِنَّهَا بُیُوتُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ وَ مَنْ أَتَاهَا مُتَطَهِّراً طَهَّرَهُ اللَّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ کُتِبَ مِنْزُوَّارِهِ فَأَکْثِرُوا فِیهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الدُّعَاءِ وَ صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِی بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ کُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّی عَلَیْهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ»[22]؛
بر شما باد به رفتن به مساجد، به خاطر این که مساجد خانه هاى خداى متعـال در زمین هستند و کسى که با طهارت به سوى مساجد برود خداى متعال او را از گناهانش پاک مى کند و از زوارش نوشته مى شود، پس زیاد در مساجد نماز و دعا بخوانید و در مسجدهاى مختلف نماز بخوانید، چون که در روز قیامت هر مکانى شهادت براى نمازگزارش مى دهد.
23. امام صادق(علیه السلام): اِنَّ فِی التَّوارة مَکتُوباً: اِنَّ بُیُوتی فِی الارض المِساجِدُ فَطُوبی لِمَن تَطَهَّرَ فی بَیتِهِ ثُمَّ زارَنی فی بَیتی وَ حَقُّ عَلَی المَزُورِ اَن یُکرِمَ اّائِرَ»[23]؛
در تورات نوشته شده است که خداوند می فرماید: مسجدها خانه های من در زمین هستند. خوشا به حال کسی که خود را در خانه اش تطهیر(وضوء) کند و بعد از آن مرا در خانه ام زیارت کند و حق زائر این است که میزبان او را محترم شمارد.
24. امام صَّادِقُ(علیه السلام): مَنْ مَشَى إِلَى الْمَسْجِدِ لَمْ یَضَعْ رِجْلَیْهِ عَلَى رَطْبٍ وَ لَا یَابِسٍ إِلاّ یُسَبِّحُ لَهُ إِلَى الأرَضِینَ السَّابِعَةِ»[24]؛
هرکس به طرف مسجد برود، پایش را بر هیچ تر و خشکی نمی گذارد، مگر اینکه زمین تا طبقات هفت گانه اش برای او تسبیح می گویند.
25. امام صادق(علیه السلام): إِنَّمَاأُمِرَ بِتَعْظِیمِ الْمَسَاجِدِ لِأَنَّهَا بُیُوتُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ»[25]؛
ابى بصیر میگوید: از امام صادق(علیه السلام) علّت تعظیم مساجد را پرسیدم؟ فرمودند: به خاطر این که مساجد، خانه هاى خداى متعال در زمین هستند.
26. امام باقر(علیه السلام): الْمَسَاجِدُ الْأَرْبَعَةُ الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ وَ مَسْجِدُ رَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه وآله) وَ مَسْجِدُ بَیْتِ الْمَقْدِسِ وَ مَسْجِدُ الْکُوفَةِ یَا أَبَا حَمْزَةَ الْفَرِیضَةُ فِیهَا تَعْدِلُ حَجَّةً وَ النَّافِلَةُ تَعْدِلُ عُمْرَةً»[26]؛
مسجدهاى(معروف) چهار تا هستند؛ مسجد الحرام(مکه)، مسجد النبى صلى الله علیه و آله(مدینه)، مسجد بیت المقدس(فلسطین)، مسجد کوفه(عراق)؛ انجام هر یک از نمازهاى واجب روزانه در هریک از آنها، ثواب و اجر حج واجب را دارد و به جا آوردن نماز مستحبى، اجر و ثواب عمره مفرده را دارد.
27. امام عَلِی(علیه السلام): صَلَاةٌ فِی بَیْتِ الْمَقْدِسِ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِی الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ مِائَةُصَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِ الْقَبِیلَةِ خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ صَلَاةً وَ صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِ السُّوقِ اثْنَتَا عَشْرَةَ صَلَاةً وَ صَلَاةُ الرَّجُلِ فِی بَیْتِهِوَحْدَهُ صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ»[27]؛
امیرالمومنین، على(علیه السلام) فرمود: نماز در مسجد بیت المقدس معادل هزار نماز؛ در مسجدجامع(اعظم) صد نماز؛ در مسجد محله و قبیله بیست و پنج نماز؛ در مسجد بازار دوازده نماز؛ نماز شخص مسلمان در خانهاش معادل یک نماز، ثواب دارد.
28. امام باقر(علیه السلام): إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ وَ أَنْتَ تُرِیدُ أَنْ تَجْلِسَ فَلَا تَدْخُلْهُ إِلَّا طَاهِراً وَ إِذَا دَخَلْتَ فَاسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ ثُمَّ ادْعُ اللَّهَ وَ اسْأَلْهُ وَ سَمِّ حِینَ تَدْخُلُهُ وَاحْمَدِ اللَّهَ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِیِّ(صلی الله علیه وآله)»[28]؛
امام محمد باقر(علیه السلام) فرمود: هرگاه خواستى وارد مسجد شوى و آن جا بنشینى، طاهر باش و وضو بگیر و چون وارد شدى، رو به قبله باش، سپس خدا را بخوان و از او درخواست نما و به هنگام ورود بسم الله بر زبان آور و خدا را ثنا بگو و بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) درود بفرست.
29. امام صادق(علیه السلام): إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ فَأَدْخِلْ رِجْلَکَ الْیُمْنَى وَ صَلِّ عَلَى النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ إِذَا خَرَجْتَ فَأَخْرِجْرِجْلَکَ الْیُسْرَى وَ صَلِّ عَلَى النَّبِیِّ وَ آلِهِ»[29]؛
هنگامى که خواستى وارد مسجد شوى، ابتدا پاى راستت را بگذار و بر پیامبر و آل او، درود بفرست و هنگام خروج ، ابتدا پاى چپ را بیرون بگذار و بر پیامبر و آل او درود بفرست.
30. امام حسن مجتبی(علیه السلام): إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَوةِ لَبِسَ أَجْوَدَ ثِیَابِهِ فَقِیلَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَ تَلْبَسُ أَجْوَدَ ثِیَابِکَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ فَأُحِبُّ أَنْ أَلْبَسَ أَجْوَدَ ثِیَابِی»[30]؛
خیثمة بن ابى خثیمة گفت: امام حسن(علیه السلام) هنگامى که به نماز برمی خاست، بهترین لباس هایش را می پوشید. به او گفتند: اى فرزند رسول خدا، چـرا بهترین لباس هایت را می پوشى؟ فرمود: خداوند زیباست و زیبایى رادوست دارد و من نیز خود را براى پروردگارم می آرایم، چه خداى تعالى فرماید: زینت خود را به هنگام عبادت در مسجد برگیرید. بنابراین، دوست دارم که بهترین لباسم را بپوشم.
31. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): خِصَالٌ سِتٌّ مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَمُوتُ فِی وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ إِلَّا کَانَ ضَامِناً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ مِنْهَا رَجُلٌ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى مَسْجِدِ الصَّلَاةِ فَإِنْ مَاتَ فِى وَجْهِهِ کَانَ ضَامِناً عَلَى اللَّهِ»[31]؛
شش خصلت است که هر کس درآن حال بمیرد، خداوند عزوجل ضمانت نموده که او را در بهشت داخل کند: یکى از آن موارد، شخصى است که وضوى خویش را نیکو به جا آورده و به سوى مسجد و محل نماز حرکت کند و چون در راه، مرگ وى فرا رسد خداوند بهشت را براى او ضمانت نموده است.
32. رسول خدا(صلی الله علیه وآله): ان الله تعالی، اذا انزل عاهةً من السماء على اهل الارض صرفت عن عمار المساجد»[32]؛
خداوند وقتى مرضى را از آسمان بر مردم فرود آورد آن را از بانیان مساجد دور بگرداند.
33. پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله): مَا مِنْ یَوْمٍ إِلَّا وَ مَلَکٌ یُنَادِى فِى الْمَقَابِرِ مَنْ تَغْبِطُونَ فَیَقُولُونَ أَهْلَ الْمَسَاجِدِ یُصَلُّونَ وَ لَا نَقْدِرُ وَ یَصُومُونَ وَ لَا نَقْدِرُ»[33]؛
در هر روز نوشتهای در قبرستان به مردهها خطاب می کند، غبطه چه کسانى را میخورید؟ آنها میگویند: غبطه اهل مساجد می خوریم، آنها نماز می خوانند و روزه می گیرند و ما توان انجام آنها را نداریم.
34. امام حسن مجتبی(علیه السلام) فرمود: اَهلُ المَسجِدِ زُوّارُ وَ حقٌ عَلَی المَزُورِ اَلتُّحفَةُ لِزائِرِهِ»[34]؛
اهل مسجد زائر خدا هستند و بر صاحب خانه است که بر زائرش هدیه ای بدهد.
35. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): بشّر المشائین فی ظلم اللیل الی المساجد بالنور التّام یوم القیامه»[35]؛
بشارت باد کسانی را که در تاریکی شب به مساجد می روند، در روز قیامت، از نوری درخشنده در پیشاپیش خود برخوردارند.
36. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: إذا شهدت احداکنّ المسجد فلا تمس طیباً»[36]؛
ن هنگام حضور در مسجد، از بوی خوش استفاده نکنند.
37. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): ما جَلَسَ قَومٌ فی مَسجدِ مِن مَساجِدِ اللهِ تَعالی یَتلُونَ کِتابَ اللهِ [و] یَتَدارَسُونَهُ اِلاّ تَنَزَّلَت عَلَیهِمُ السَّکینَةُ وَ غَشِیَتهُمُ الرَّحمَةُ وَ ذَکَرَهُمُ اللهُ فیمَن عِندَهُ»[37]؛
قومی [با یکدیگر]در مسجدی از مساجد خداوند متعال برای تلاوت و آموختن قرآن ننشینند؛ مگر آنکه آرامش بر ایشان نازل و رحمت الهی شامل حال آنها شود. و خداوند از آنها در میان کسانی که نزد او هستند یاد می کند.
38. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): اَلمَساجِدُ سُوقٌ مِن اَسواقِ الآخِرَةِ قِراهَا المَغفِرَةُ وَ تُحفَتُهَا الجَنَّةُ»[38]؛
مساجد بازاری از بازارهای آخرتند. آمرزش [و بخشش] از وسایل پذیرایی آنها و هدیه آنها بهشت است.
39. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله): سَبعَةٌ یُظلُّهُمُ فی ظِلِّه یَومَ لاظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ: . رَجُلٌ قَلبُهُ مُتَعَلَّقٌ بالمَسجدِ اِذا خَرَجَ مِنهُ حَتّی یَعُودَ اِلیهِ»[39]؛
هفت گروه در قیامت مورد توجه خدا قرار می گیرند.[که از جمله آنهاست]، شخصی که وقتی از مسجد خارج می شود تا زمان برگشت، توجهاش به مسجد باشد.
40. امام صادق(علیه السلام): لا یَرجِعُ صاحِبُ المَسجِدِ بِاِقَلّ مِن اِحدی ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّا دُعاءٌ یَدعُو بِهِ یُدخِلُهُ الله بِهِ الجَنَّهَ وَ اِمّا دُعاءٌ یَدعوا بِهِ فَیصرِفُ اللهُ عَنهُ بِهِ بَلاءَ الدُّنیا.»[40]؛
اهل مسجد به کمتر از یکی از سه ویژگی باز نمی گردد: یا دعایی می کند که خداوند به برکت آن، او را بهشت می برد، یا دعایی می کند که به سبب آن بلای دنیا را از او دور می کند و یا. .
پی نوشت:
[1] - بحارالانوار، ج80، ص373، باب فضل المساجد، ش38.
[2]- مستدرک الوسائل، ج٣، ص٣٦١؛ بحارالانوار، ج٨١، ص٤؛ شیخ طوسی، الامالى، ص139، قم، دارالثقافة، 1414 ق.
[3]- وسائل الشیعه، ج 3، ص 479، روایت 5. حتّى رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در مقام تأکید بر این امر می فرمایند: لاصَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلاّ فِى مَسْجِدِهِ»؛ یعنی همسایه مسجد نمازش مقبول نیست، مگر در مسجد.(وسائل الشیعه، ج3، ص478، روایت 1). این احادیث و ده ها روایت دیگر همه دلالت بر این دارد که نماز خواندن همسایه مسجد بدون عذر در غیر از مسجد کراهت دارد، و سیره و فتاواى فقهاى ما نیز رد طول تاریخ برگرفته از همین تأکیدها می باشد.
[4]- مستدرک الوسائل، ج3، ص 372، باب 12، حدیث1.
[5]- وسائل الشیعه، ج3، ص553، باب 67، روایت1.
[6]- وسائل الشیعه، ج3، ص554؛ جامع الاحادیث، ج4، ص452؛ مستدرک الوسائل، ج3، باب 53، روایت 1.
[7]- وسائل الشعه، ج5 ، ص460، باب 16، روایت 6955 .
[8]- بحارالانوار، ج8، ص144، باب 23، روایت 67 .
[9] - همان، ج٣، ص٥٥٤.
[10]- بحارالانوار، ج77، ص86.
[11] - وسائل الشیعه، ج٣، ص٤٨٠.
[12]- وسایل الشیعه، ج3، ص481.
[13]- وسایل الشیعه، ج3، ص481.
[14]- کنز العمال، ج7، ص654.
[15]- همان، ص655.
[16]- مستدرک الوسائل، ج1، ص226.
[17]- کنزالعمال، ج7، ص648.
[18]- وسائل الشیعه، ج3، ص509.
[19]- همان، ص.507
[20]- کافی، ج8، ص308؛ کنزالعمال، ج11، حدیث شماره 31135.
[21]- وسائل الشیعه، ج1، ص382.
[22]- بحارالانوار، ج80، ص384.
[23] - وسائل الشیعه، ج٣، ص٤٨٢؛ بحارالانوار، ج81، ص6.
[24]- من لایحضره الفقیه، ج1، ص233؛ بحارالانوار، ج٨٤، ص١٣.
[25]- بحارالانوار، ج81، ص14.
[26]- وسائل الشیعه، ج5، ص290.
[27]- همان.
[28]- تهذیب الأحکام، ج3، ص263.
[29]- بحارالانوار، ج81، ص23.
[30]- مستدرک الوسائل، ج3، ص226.
[31]- همان، ص394.
[32]- نهج الفصاحه، حدیث 682.
[33]- مستدرک الوسائل، ج3، ص363، باب 3، روایت 18.
[34] سید حسن شیرازی، کلمة الامام الحسن، ص41، بیروت، دارالصادق، 1388 ق؛ علیرضا صابری یزدی، الحِکَمَ ااهره، مترجم: محمد رضا انصاری، ص150، چاپ اول، زمستان 72، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
[35] - همان، ص239، ح720؛ سنن ابن ماجه، ج1، ص257، ح781.
[36] - محی الدین بن شرف النووی، المجموع، ج4، ص199، بیروت، دارالفکر، 1407ق ؛ صحیح مسلم، ج2، ص33.
[37] - مستدرک الوسایل، ج٣، ص٣٦٣.
[38] - مستدرک الوسائل، ج٣، ص٣٦١؛ بحارالانوار، ج٨١، ص٤؛ شیخ طوسی، الامالى، ص139، قم، دارالثقافة، 1414 ق.
[39] - وسایل الشیعه، ج٣، ص٤٧١.
[40] - همان، ج٣، ص٤٧٧.
خصوصا این روزها که مردم مشغول شبکه های مجازی و موبایل ها هستند ، تاثیر گذاری مطالب و پیام های کوتاه و بلند در سروش و تلگرام بشدت کاهش یافته است.
اما یک نشریه به راحی خوانده می شود و مطالبش مورد بحث قرار می گیرد. اما طراحی نشریه با این دیزاین و فتوشاپ هم نیاز به یادگیری دارد هم نیاز به زمان .
چه خوب است بتوانیم نشریه مورد تایید و با کیفیت را بدون هزینه از اینترنت دریافت کنیم و با چاپ در اندازه مناسب برای دانشجویان در دانشگاه یا دانش آموزان در مدرسه یا نمازگزاران مسجدی توزیع کنیم
اول آنکه ثاثیر گذاری بیشتری نسبت به فضای مجازی از جمله کانال و وب سایت دارد . دوم آنکه همه مطالب آن خوانده می شود . ماندگاری دارد . سوم آنکه فضا را برای بحث و تبادل نظر و گفت وگو که نیاز امروز ایرانیان است باز میکند .
چهارم آنکه نسبت به طراحی و چاپ بنر کم هزینه تر است پنج آنکه باعث پویایی دانشجویان می شود .اگر نشریه ای در میان دانشجویان در مسجد دانشگاه توزیع شود باعث دور شدن از فضای یکسان و روزمرگی می شود .
عمق تاثیر مسجد افزایش می یابد . اتفاقات مهم ی و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد پنجم آنکه باور مردم به زنده بودن مسجد افزایش می یابد و مسجد محلی برای رفت و امد جوانان می شود و نشان می دهد مسجد دانشگاه یا محل بروز و در صحنه حاضر است . باعث افزایش ارتباط میان دانشجویان می شود و نماز گزارانی جدید به مسجد می آورد .
چه خوب است قبل از برگزاری مراسم یا همایشی در دانشگاه و مراسم جشنی در مسجد و اردو در مدرسه برای چاپ و توزیع نشریه برنامه ریزی کنیم
نشریه باید قابل فهم باشد ، عامه پسند باشد ، خونا باشد ، بروز باشد ، مسائل مهم را مورد توجه قرار دهد . و از همه مهمتر مداوم و مستمر باشد . اینکه بین توزیع نشریه دو یا هفته فاصله باشد اصلا خوب نیست . در واقع شما چند روز مهم را برای کار فرهنگی از دست داده اید
میرسیم به بخش اصلی یعنی معرفی چند نمونه از نشریه برای توزیع در دانشگاه و مسجد
نشریه خط حزب الله
این نشریه به صورت رسمی توسط دفتر نشر و حفظ آثار آیت الله ای به صورت هفتگی در نسخه های مختلف منتشر می شود هر پنجشنبه یک بار یک شماره جدید از این نشریه منتشر می شود.
یک نسخه مخصوص مطالعه روی موبایل یک نسخه برای چاپ رنگی یک نسخه برای چاپ سیاه و سفید در اندازه a۳ یک نسخه رنگی برای تابلو اعلانات و همچنین نسخه سیاه و سفید آن .
مطالب این نشریه برگرفته از سخنان رهبر انقلاب است این نشریه بخشهای مختلفی دارد و مناسب تمامی سنین است این نشریه هر هفته توسط هزاران نفر در ایران چاپ و توزیع میشود .
چاپ و توزیع نشریه خط حزب الله خودجوش و توسط جامعه مومن و انقلابی صورت می پذیرد
برای ورود به
سایت نشریه خط حزب الله اینجا کلیک کنید
نشریه سنگر محله
این نشریه توسط سایت معظم مسجد نما طراحی و منتشر میشود هر پنجشنبه نسخه جدید نشریه سنگر محله منتشر می شود این نشریه مناسب چاپ رنگی یا سیاه و سفید است .
این نشریه را می توان در مسجد محل یا دانشگاه و در میان دانش آموزان دبیرستانی یا مردم محل توضیح کرد آنطور که مسئول سایت سنگر محله گفته است می توانیم بخشهای مختلف نشریه را تغییر دهیم .
فایل قابل تغییر نشریه سنگر محله نیز هر پنج شنبه منتشر می شود برای مثال می توانیم آدرس وب سایت یا کانال سروش مسجد را در نشریه ذکر کنیم این نشریه بار محتوای زیادی دارد و توزیع مستمر آن یاعث افزایش سطح بصیرت و ایمان مردم می شود
ورود به سایت سنگر محله
نشریه جوانه ها
نشریه جوانه ها توسط سایت مدرسه نما منتشر میشود هر ماه ۵ شماره از نشریه در روزهای مختلف منتشر می شود این نشریه قابل چاپ به صورت رنگی و سیاه و سفید است می توانید فایل نشریه را از سایت مدرسه نما رایگان دریافت کنید این نشریه مناسب سنین نوجوان و قابل توزیع در مدارس و بین نوجوانان مسجدی است
ورود به سایت نشریه جوانه ها
نکته مهم اگر شما در پایگاه بسیج خود در مدرسه یا دانشگاه یا مسجد یک تابلو اعلانات یا برد دارید و هر هفته مقالات و مطالبی را در آن نصب می کنید می توانید با استفاده از برگه ها و محتوای هفتگی که با عنوان بسته ی تابلو اعلانات در سایت مسجد نما منتشر میشود تابلو اعلانات خود را زیباتر کنید
محصولات فرهنگی رایگان سایت مسجد نما خوانا و مناسب تابلو اعلانات با فونت های بزرگ هستند
مقاله ای که قبلا درباره مسجدنما نوشته بودیم را بخوانید
***
نشریه موعظه خوبان
این نشریه هم به صورت هفتگی در وب سایت معاونت تربیت و آموزش بسیج منتشر میشود این نشریه برای توزیع در میان اعضای حلقه صالحین طراحی میشود اما می توان از شماره های مختلف این نشریه برای توزیع در برنامه های دیگر هم استفاده کرد.
طراحی این نشریه مناسب چاپ بر روی کاغذ a۴ است میتوانید هر هفته فایل چاپی نشریه را از سایت آن دریافت کنید
ورود به سایت موعظه خوبان
نکات و تجربه ها
اول : اندازه مناسب را فراموش نکنید .برای چاپ در اندازه A3 از چاپگرهای با کیفیت که در همه شهرها وجود دارند استفاده کنید .
معمولا همان چاپخانه هایی که بنر چاپ می کنند دستگاه های چاپ اندازه A3 هم دارند که هر برگ پشت و رو آن معمولا 250 تومان است . هم چنین در صورت استفاده از نسخه تابلو اعلانات نشریه خط حزب می توانید با هزینه 4 تومان برای هر برگه در اندازه بزرگتر از ارتفاع (70سانتیمتر) چاپ و نصب کنید .
توجه کنید برخی نت سراها [کافی نت ها] هم چاپگر اندازه A3 دارند اما قبل از سفارش با تست یک نمونه از نشریه از کیفیت آن مطمئن شوید
دوم : همکاری با هم هیئتی ها را فراموش نکنید . علاوه بر اینکه برای تدوام و منحل نشدن هیئت هفتگی باید هزینه شام و پذیرایی را با همکاری همه عزادران هیئت جمع کنید سعی کنید درباره فوائد توزیع نشریه میان مردم توضیح دهید . می توانید با اضافه بودجه هیئت در محله هم نشریه توزیع کنید .
سوم : نیاز به مجوز نیست . اما برای توزیع نشریه از تجربیات و کمک بسیجیان در دانشگاه استفاده کنید . هر 4 نشریه معرفی شده همه مجوزه های لازم را دارند . در مسجد هم اگر با پیرمردهای مسجدی که مخالف همه چیز هستند روبرو شدید ، ادب را فراموش نکنید اما از حقوق خود هم کوتاه نیایید با کمک بقیه به کار خود ادامه دهید
چهارم : در شهرهایی که باران زیاد است می توانید نشریه را در کاور و پوشش پلاستیکی قرار دهید و توزیع کنید . هزینه هر بسته 100 تایی آن حدود 7 تومان است
پنج : اگر در یکی از نشریات کتابی معرفی شد سعی کنید بعد از توزیع نشریه ،یک جلد از آن کتاب معرفی شده را تهیه کنید و در دفتر بسیج یا بخش فرهنگی دانشگاه یا میز مطالعه مسجد در دسترس بقیه بگذارید . هر کسی خواست همانجا مطالعه کند و به بقیه هم مراکز فروش کتاب های جبهه انقلاب اسلامی در شهر خود را معرفی کنید
شش : مناسبت ها را فراموش نکنید . معولا بچه های مسجدی هر هفته فقط به تعداد نمازگزان و… نشریه توزیع می کنند اما برخی ایام خاص هست که همه دست به خیر هستند . مثلا عید بزرگ غدیر یا ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها یا نیمه شعبان یا چند روز مانده به اعتکاف . میتوانید با هماهنگی وکمک بزرگان یا سازمان ها و ادرات چند هزار نسخه از نشریات را توزیع کنید .
به مناسبت سالروز تاسیس شورای نگهبان قانون اساسی در 26 تیرماه و جایگاه ویژه و حساس این نهاد در حفظ نظام اسلامی و قانون اساسی، شایسته است ائمه محترم مساجد و جماعات در سطح مساجد استان درخصوص تبیین این جایگاه مساعدت نموده و محورهای بیان شده در فایل زیر را توزیع نمایند.
"یک نکتهی دیگر این است که بایستی برای جوانها جایگاه خاص در مسجد ایجاد کرد؛ یعنی واقعاً باید برای جذب جوان برنامهریزی کرد. نه اینکه ما با حضور میانسال و پیرمرد در مسجد مخالفیم؛ نه، مؤمنین همه باید بیایند به مسجد و استفاده کنند، امّا جوانها را باید جذب مسجد بکنیم. اینکه جوان مسجد را خانهی خود و جایگاه خود بشناسد و به آن اُنس پیدا کند و رفتوآمد پیدا بکند، خیلی برکات دارد. کار را در جامعه جوانها انجام میدهند، پیشران حرکتهای اجتماعی جوانها هستند، اینها هستند که کار میکنند، تلاش میکنند. جاذبهی برای جوان برخلاف آنچه بعضی تصوّر میکنند، گذاشتن میز پینگپنگ نیست. بعضی خیال میکنند برای اینکه جوانها را جذب کنیم به مسجد، وسایل سرگرمی فراهم بکنیم؛ مثل همان جریانی که یک کلیسایی در آمریکا [انجام میداد] که آن نویسندهی مصری میگوید رفتم دیدم که پای این کلیسا یک برنامهای زدهاند که مثلاً فرض کنید که امشب از ساعت فلان در سالن کنار کلیسا، آن طرف محراب، این برنامهها هست: برنامهی رقص است و آواز است و موسیقی است و یک شام سبکی است و اُنس هست و مانند اینها. میگفت حسّاس شدم، رفتم دیدم بله، همین است؛ اینجا سالن کلیسا است، یک سالن هم بغلش هست مثل یک کاباره؛ دخترها، پسرها، مردها، میانسالها میآیند تماشا میکنند؛ دختر و پسرها هم میداندارند. موسیقی هست، رقص هست، آواز هست، آخر سر هم کشیش آمد و چراغها را یک خردهای کم کرد تا یک خرده کم نور بشود و فضا [خاص شود]،(۱۴) میگفت رفتم بیرون؛ فردا برگشتم آمدم آن کشیش را در کلیسا پیدا [کردم]؛ گفتم من دیشب در این جلسهی شما بودم، آخر معنای این چیست؟ ایشان گفت: ای آقا، میخواهیم جوانها را جذب کنیم! جوانها را میخواهیم [جذب کنیم]! اگر بنا است با رقص و آواز و موسیقی و امثال اینها جوان جذب بشود، خب بروند همان کاباره، چرا بیاید اینجا؟
راه جذب جوانها تصرّف دل جوان است. دل جوان یک قیامتی است، اوضاعی است. گرایش جوان به معنویّت یکی از آن رازهای بزرگ الهی است. یک حرف معنوی را برای امثال بنده که بگویند، خب گوش میکنم، حدّاکثر اندکی تأثّر پیدا میکنم، [امّا] همان حرف را به یک جوان بزنند، منقلب میشود، از این رو به آن رو میشود. دل جوان حقیقتپذیر است، دل جوان به فطرت الهی نزدیک است؛ فِطرَتَ اللهِ الَّتی فَطَرَ النّاسَ عَلَیها.(۱۵) دل جوان با نصایح و مطالب معنوی و سلوکی و عرفانی اُنس پیدا میکند، زود اُنس پیدا میکند، زود دلباخته و دلبسته میشود؛ جاذبهی جوانها اینها است. شما سخن را، حرف را، اقدام را با معنویّت، با عرفان واقعی، نه عرفانهای تخیّلی و توهّمی و صوری، یک مقداری آمیخته بکنید، خواهید دید جوان چطور مجذوب میشود و میآید. جاذبهی جوان در مسجد اینها است. وَالّا حالا یک وسیلهی بازی هم آنجا فراهم کردیم، گذاشتیم، خب اگر بنا است برای بازی بیاید، برود در باشگاه بازی کند." {متن کامل: بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران}
برای دانلود فایل تصویری کلیک کنید
هر یکشنبه، بسته رسانهای متنوعی را در مسجدنما شاهد خواهید بود.
میتوانید با کلیپهایی مسائل اجتماعی را در قالب پخش کوتاه فیلم به مسجد خود ببرید. دوستان برنامه سمت خدا هم هر هفته با دو کار قشنگ، ما و شما را همراهی خواهند کرد.
ما را از دعای خیر، نظرات، انتقادات و پیشنهادهای خوبتان بهرهمند کنید.
نماهنگ به مناسبت آغاز دهه کرامت و میلاد حضرت معصومه (سلام الله علیها) / نماهنگ / زمان: ۰۲:۵۳
نابودی ذخایر ارزی با عدم مدیریت صحیح / استاد حسن عباسی / زمان: ۰۱:۳۵
تف بر این انسانیت/ حقوق بشر آمریکایی/ زمان ۵۳ :۰
اگر کسی سجایا و اخلاقیات جوانی را ادامه دهد تا پیری، عنوان جوانمرد بر او صادق است لذا کمتر جوانان فتوت را درک می کنند. فتوت در پیری ظهور و بروز بیشتری دارد چون کسانی که اخلاق جوان سالم را ندارند بعد از گذشت از جوانی حالت پیری و بلکه بدتر از پیری حالت کودکی به خود می گیرند
کسی که در فضای غیر مسجدی از کوچه و بازار تا کارخانه و مزرعه یا از محیط های آلوده خود را کنده و به
مسجد می رساند به معنای واقعی کلمه جوانمرد است و فرق نمی کند دفعات ابتدائی او باشد (باد) یا ماندگار در مسجد (عاکف) باشد یا با ماندن در مسجد جوانمردی او رشد و تعالی پیدا می کند.
برای ادامه مطلب و مشاهده تمام یادداشت دانلود کنید.
برای ادامه مطلب و مشاهده تمام یادداشت دانلود کنید.
"یک نکتهی دیگر این است که بایستی برای جوانها جایگاه خاص در مسجد ایجاد کرد؛ یعنی واقعاً باید برای جذب جوان برنامهریزی کرد. نه اینکه ما با حضور میانسال و پیرمرد در مسجد مخالفیم؛ نه، مؤمنین همه باید بیایند به مسجد و استفاده کنند، امّا جوانها را باید جذب مسجد بکنیم. اینکه جوان مسجد را خانهی خود و جایگاه خود بشناسد و به آن اُنس پیدا کند و رفتوآمد پیدا بکند، خیلی برکات دارد. کار را در جامعه جوانها انجام میدهند، پیشران حرکتهای اجتماعی جوانها هستند، اینها هستند که کار میکنند، تلاش میکنند. جاذبهی برای جوان برخلاف آنچه بعضی تصوّر میکنند، گذاشتن میز پینگپنگ نیست. بعضی خیال میکنند برای اینکه جوانها را جذب کنیم به مسجد، وسایل سرگرمی فراهم بکنیم؛ مثل همان جریانی که یک کلیسایی در آمریکا [انجام میداد] که آن نویسندهی مصری میگوید رفتم دیدم که پای این کلیسا یک برنامهای زدهاند که مثلاً فرض کنید که امشب از ساعت فلان در سالن کنار کلیسا، آن طرف محراب، این برنامهها هست: برنامهی رقص است و آواز است و موسیقی است و یک شام سبکی است و اُنس هست و مانند اینها. میگفت حسّاس شدم، رفتم دیدم بله، همین است؛ اینجا سالن کلیسا است، یک سالن هم بغلش هست مثل یک کاباره؛ دخترها، پسرها، مردها، میانسالها میآیند تماشا میکنند؛ دختر و پسرها هم میداندارند. موسیقی هست، رقص هست، آواز هست، آخر سر هم کشیش آمد و چراغها را یک خردهای کم کرد تا یک خرده کم نور بشود و فضا [خاص شود]،(۱۴) میگفت رفتم بیرون؛ فردا برگشتم آمدم آن کشیش را در کلیسا پیدا [کردم]؛ گفتم من دیشب در این جلسهی شما بودم، آخر معنای این چیست؟ ایشان گفت: ای آقا، میخواهیم جوانها را جذب کنیم! جوانها را میخواهیم [جذب کنیم]! اگر بنا است با رقص و آواز و موسیقی و امثال اینها جوان جذب بشود، خب بروند همان کاباره، چرا بیاید اینجا؟
راه جذب جوانها تصرّف دل جوان است. دل جوان یک قیامتی است، اوضاعی است. گرایش جوان به معنویّت یکی از آن رازهای بزرگ الهی است. یک حرف معنوی را برای امثال بنده که بگویند، خب گوش میکنم، حدّاکثر اندکی تأثّر پیدا میکنم، [امّا] همان حرف را به یک جوان بزنند، منقلب میشود، از این رو به آن رو میشود. دل جوان حقیقتپذیر است، دل جوان به فطرت الهی نزدیک است؛ فِطرَتَ اللهِ الَّتی فَطَرَ النّاسَ عَلَیها.(۱۵) دل جوان با نصایح و مطالب معنوی و سلوکی و عرفانی اُنس پیدا میکند، زود اُنس پیدا میکند، زود دلباخته و دلبسته میشود؛ جاذبهی جوانها اینها است. شما سخن را، حرف را، اقدام را با معنویّت، با عرفان واقعی، نه عرفانهای تخیّلی و توهّمی و صوری، یک مقداری آمیخته بکنید، خواهید دید جوان چطور مجذوب میشود و میآید. جاذبهی جوان در مسجد اینها است. وَالّا حالا یک وسیلهی بازی هم آنجا فراهم کردیم، گذاشتیم، خب اگر بنا است برای بازی بیاید، برود در باشگاه بازی کند." {متن کامل: بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران}
برای دانلود فایل تصویری کلیک کنید
زمانه امام رضا(ع) دوران خاصی است، به خصوص از حیث رشد تحولات علمی و مباحث پیرامون تمدن عظیم اسلامی که یکی از شاخصه های این زمان ، توسعه و رواج مباحثات بین ادیان و مذاهب است که همین امر موجب شد دانش و معارف از ناحیه علی بن موسی الرضا(ع) به جامعه اسلامی آن زمان سرازیر شود و از برکت همین امر، تحولات عمیق علمی و فرهنگی و تمدنی را شاهد باشیم.
نام کتاب: خشت های معرفت – گفتارها – دفتر چهارم
مسجد، پایگاه انسانسازی
مولف: سید محمد مهدی حسینی همدانی
نوبت چاپ: اول
ناشر: انتشارات راه دان
در ابتدای این کتاب میخوانیم:
مقدمه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللّهِ شاهِدینَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ
إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآْخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاهَ وَ آتَى اَّکاهَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدینَ»
توبه/۱۷-۱۸
مشرکان را نرسد که مساجد خدا را آباد کنند؛ درحالیکه به کفر خویش شهادت میدهند. آناناند که اعمالشان به هدررفته و خود در آتش جاوداناند. مساجد خدا را تنها کسانی آباد میکنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و نماز برپا داشته و زکات داده و جز از خدا نترسیدهاند؛ پس امید است که اینان از راهیافتگان باشند.
تاریخ پرفرازونشیب مساجد از صدر اول تاکنون، آیات و روایات واردشده پیرامون این مکان مقدس، میزان توجه اولیای دین، تشکیل حلقههای علمی و هستههای مقاومت و بهطورکلی شکلگیری جریانهای اجتماعی و انقلابهای بزرگ با محوریت مسجد، همگی حاکی از اهمیت این پایگاه تأثیرگذار اسلامی در جوامع بشری است.
برای کسی تردیدی نیست که مسجد برترین و بالاترین مکان عبادت و یاد خداوند متعال است که همواره چراغ پرفروغ هدایت و علامت توجه به همه خوبیها و مکارم اخلاقی و سجایای انسانی بوده و روشهای مادی وزندگی هوس مدارانه و تکاثری را طرد کرده و دائم در تربیت انسانها به سمت خیر و صلاح و جلوگیری از آسیبهای اجتماعی نقش اساسی و محوری داشته است.
اگر کسی به کمال رسید و رشد معنوی داشت و سلوکی تا فناء فی الله پیدا کرد همه در مسجد بوده است.
رسول گرامی اسلام -صلیالله علیه و آله و سلم- اولین بنای مسجد را بعد از هجرت به مکه و قبل از ورود به مدینه در قریهای به نام قبا» پیریزی کردند و همین مسجد که خود حضرت هم در ساخت آن به اصحاب کمک کردند، در عین سادگی مفتخر به خطاب الهی میشود و طبق آیه ۱۰۸ سوره مبارکه توبه، خدای متعال صریحاً میفرمایند بنای مسجد قبا از روز اول بر اساس تقوا بوده است.
بعدازآن بود که یثرب»، مدینه» شد؛ یعنی ورود به مدنیت و تمدن صحیح و شکوفا شدن جامعه با داشتن حیات طیبه، نمیشود مگر از طریق مسجد. مسجد بنا شد، حکومت اسلامی شکل گرفت و ستاد مدیریتی و عملیاتی هم مسجد بود.
البته در تاریخ به مسجد دیگری هم برمیخوریم که دقیقاً در نقطه مقابل این مسجد قرار میگیرد و جایگاه مقدس و کارکرد اصلی خود را از دست میدهد تا جایی که معروف میشود به مسجد ضرار»؛ سازندگان این مسجد ادعا میکردند که آن را برای بیماران و گرفتارانی که امکان حضور در مسجد قبا را نداشتهاند ساختهاند؛ ولی آیه ۱۰۷ سوره مبارکه توبه، این مطلب را رد نموده و اعلام مینماید که این مسجد، باهدف ترویج کفر، تفرقه و اختلاف بین مؤمنان و پایگاهی علیه پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- ساختهشده بود.
این چرخش ۱۸۰ درجه نشان میدهد که شیطان از هر طریقی برای رخنه در بین مسلمین و برهم زدن اتحاد ایشان و حرکت در صراط مستقیم الهی، استفاده میکند و به هر دستاویزی چنگ میزند؛ حتی پایگاه مقدسی به نام مسجد.
بر همین اساس ضرورت شناخت مسجد تراز اسلامی از غیر آن، بیشازپیش آشکار میگردد. اگر مسجد جایگاه اصلی خودش را حفظ کرده و درگیر و دار گذر زمان، دستخوش هواهای نفسانی و القائات شیطانی و کجفهمیها و تعصبات کورکورانه نگردد، میتواند منشأ هدایت خلق بهسوی اهداف والای الهی گردد و چنان تحولی در جوامع بشری ایجاد نماید که مردم دستهدسته به دین خدا وارد شوند و با اتحاد خود حول محور مسجد، بساط ظلم و جور را ریشهکن کنند. چنانچه در طول تاریخ اسلام، مساجد پایگاه مبارزه با ستمگران بوده و زور مداران و ظالمان هم دائماً با مسجد به مبارزه برخاستند که مصداق آن در این دوران، رژیم غاصب صهیونیستی است که حتی اقدام به آتش زدن مسجدالاقصی هم کرد.
جدال اهل حق و حامیان باطل درنهایت به این نقطه ختم خواهد شد و اراده الهی به این امر تحقق گرفته است که غلبه با حزب خدا باشد. از همین روی، نگاه متولیان مساجد به ساختهشدن مؤمنانی که خود را مؤثر در تحقق اراده الهی میبینند، باید بهصورت ویژه و جهتگیری برنامهریزیها به این سمتوسو باشد و همه باید بدانیم که مسجد، بهطورقطع در شکلگیری تمدن نوین اسلامی و پیروزی جبهه حق بر باطل دارای جایگاه مهمی میباشد.
توجه به این ظرفیت بالا که خداوند متعال در این مکان مقدس قرار داده، نیاز به بصیرت و شناخت عمیق با بهرهگیری از آیات و روایات و تاریخ اسلام دارد؛ و این امر در درجه اول متوجه علمای دین و ت معظم است که این ظرفیت بالا را به متدینین معرفی نموده و خود به نحو احسن از آن استفاده نمایند و در درجات بعد همهکسانی که بهنوعی در امور مسجد دخیل هستند، باید این بصیرت را پیدا کنند تا خداینکرده، ناخواسته مسجد را از مسیر اصلی خود منحرف نسازند.
آیا واقعاً توانستهایم به مساجد بهعنوان خاستگاه انقلاب اسلامی آنچنانکه شایسته است برسیم؟ مسئولان محترم نظام اسلامی که برخاسته از مساجد هستند و باید باشند، چقدر به این پایگاه اولیه انقلاب خدمت کردهاند؟
همه باید در معمور شدن مساجد کمک کنیم، هم آبادانی ظاهری آن و هم عمران معنوی آن، یعنی طوری برنامهریزی شود که جمعیت آن فراوان گشته و جوانان و نوجوان علاقهمند به حضور و پیگیری از فضای نورانی مسجد باشند.
در همین راستا در فرصتهای مغتنم ازجمله خطبههای نماز جمعه و جلسات و همایشها مواردی اشاره شد که دوستان دفتر خلاصهای از این مباحث را در قالب کتابچهای گردآوری نمودهاند؛ لذا از تلاش و مساعی عزیزان تشکر و قدردانی نموده و امیدوارم گامی در تبیین موضوع برداشته باشم.
و السلام علی من اتبع الهدی
حسینی همدانی
کرج، تیرماه ۱۳۹۷
بدینوسیله به اطلاع می رساند، با توجه به مناسبت ویژه دهه کرامت "مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز" آماده دریافت کمک های مردمی و وجوه نقدی جهت ارسال به مناطق سیل زده می باشد.از ائمه محترم مساجد دعوت می شود ضمن فراخوان عمومی جهت جمع آوری وجوه نقدی، زمینه خوشحالی هم میهنان و یاری آسیب دیدگان سیل زده را فراهم نماییم.
میتوانید با کلیپهایی مسائل اجتماعی را در قالب پخش کوتاه فیلم به مسجد خود ببرید. دوستان برنامه سمت خدا هم هر هفته با دو کار قشنگ، ما و شما را همراهی خواهند کرد.
ما را از دعای خیر، نظرات، انتقادات و پیشنهادهای خوبتان بهرهمند کنید.
نماهنگ به مناسبت آغاز دهه کرامت و میلاد حضرت معصومه (سلام الله علیها) / نماهنگ / زمان: ۰۲:۵۳
نابودی ذخایر ارزی با عدم مدیریت صحیح / استاد حسن عباسی / زمان: ۰۱:۳۵
تف بر این انسانیت/ حقوق بشر آمریکایی/ زمان ۵۳ :۰
به مناسبت سالروز تاسیس شورای نگهبان قانون اساسی در 26 تیرماه و جایگاه ویژه و حساس این نهاد در حفظ نظام اسلامی و قانون اساسی، شایسته است ائمه محترم مساجد و جماعات در سطح مساجد استان درخصوص تبیین این جایگاه مساعدت نموده و محورهای بیان شده در فایل زیر را توزیع نمایند.
آیت الله احمد جنتی:
فاطمه زهرا سلام الله علیها برای دفاع از حق در یک شرایط بسیار سخت آمد در مسجد و خطبه غرّایی که باید در پیشانی تاریخ در خط نور نوشته بشود، آن خطبه را ادا و از حق و از ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام دفاع کرد. شما هم مدافع حق باشید، مدافع مسئله ولایت باشید شما هم در همان مسیر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها حرکت کنید تا امید شفاعت به او داشته باشید.
به مناسبت سالروز تاسیس شورای نگهبان قانون اساسی در 26 تیرماه و جایگاه ویژه و حساس این نهاد در حفظ نظام اسلامی و قانون اساسی، شایسته است ائمه محترم مساجد در سطح مساجد استان و ائمه محترم جمعه درخصوص تبیین این جایگاه تبیین نموده و محورهای بیان شده در فایل زیر را توزیع نمایند.
به گزارش روابط عمومی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان البرز عصر امروز ریاست محترم امور مساجد استان البرز با رئیس جدید اداره کل تبلیغات اسلامی استان البرز دیدار کردند. در این دیدار حجت الاسلام سعید ضمن خوش آمدگویی و تبریک مسئولیت جدید حجت الاسلام مهدی ولایی به بیان راهبرد عملیاتی سه ساله امور مساجد پرداختند و به تبیین راهبردها و افق های پیش روی مرکز و کارهای در دست اقدام اشاره نمودند.
گفتنی است این اولین دیدار حجت الاسلام علیرضا سعیدی با حجت الاسلام ولایی پس معارفه رئیس جدید اداره کل تبلیغات اسلامی استان البرز می باشد.
امروزه، جامعه اسلامی ما همانند دیگر جوامع، از ویژگیها و کارکردهای حقیقی مسجد در صدر اسلام فاصله دارد که برای رسیدن به الگوی مسجد طراز اسلامی نیاز است این فاصلهها کم شود، زیرا مسجد طراز اسلامی عهدهدار نقشهای مهمی در زمینه عبادی، ی، اقتصادی و اجتماعی و نظامی و. است.
برای تبیین جایگاه و شاخصههای مسجد طراز اسلامی باید بازگشتی به صدر اسلام داشت و بررسی کرد که در آن زمان هدف از تشکیل بنای مسجد» چه بوده و نیّات و خواستههای پیامبر در مورد مسجد چیست؛ زیرا مشخص کردن کارکرد مسجد در صدر اسلام میتواند بهترین الگو در تهیه و تدوین مسجد جامع طراز اسلامی باشد. با الگوبرداری از مساجد صدر اسلام میتوان به مسجد طراز اسلامی در جامعه کنونی دست یافت.
مطالعه ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام، سیمای مسجد طراز اسلامی را برای ما به خوبی روشن میکند؛ در میان ویژگیهای و کارکردها مسجد در صدر اسلام، کارکرد تربیتی و آموزشی آن تبلور شایان توجّهی داشته است؛ از آنجا که تزکیه و تعلیم دو بال پرواز در آسمان کمال انسانی است، مساجد در کنار انسان سازی و پرورش بُعد اخلاقی، همواره جایگاه و مهد علوم مختلف به ویژه علوم دینی بوده است. در این نوشتار، فرازهایی از این ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام، به ویژه کارکرد تربیتی و آموزشی آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
الف) مفهوم مسجد طراز اسلامی»
واژۀ طراز» در اصل کلمهای پارسی و تراز» بوده و سپس معرّب شده است. به لباس ویژهای که برای سلطان بافته میشود، طراز گفته شده است و از همانجا بر هر چیزی که خوب و عالی بوده، این واژه اطلاق گردیده است و در نهایت، به تقدیر مستوی؛ یعنی چیزی که در اندازه و قواره مورد پسند باشد، طراز میگویند.
ابنمنظور در لسان العرب» مینویسد: و الطِّرزُ: ما یُنسَجُ مِن الثّیابِ للسّلطان، فارسیٌ أیضاً و الطِّرزُ و الطّرازُ: جَیِّدُ کُلِّ شیءٍ و قیل: هو مُعَرّبٌ و اصلُه التقدیرُ المُستوی بالفارسیة».[۱]
از کتابهای لغت فارسی اینگونه استفاده میشود که واژۀ طراز» یا تراز» به معنای قاعده، قانون، روش، رتبه، قِسم، نوع، همشأن، همپایه و همسطح است.[۲]
مسجد طراز اسلامی عنوانی است که نخستین بار مقام معظم رهبری در پیامی که به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز(۱۸ مهرماه ۸۹) دادند، خواستار رسیدن به چنین مسجدی شدند. منظور از مسجد طراز اسلامی، رسیدن به مسجدی است بر اساس قاعده و روش صدر اسلام.
ب) پارادایمهای مسجد طراز نظام اسلامی
اگرچه در خصوص تعریف و مختصات مسجد طراز نظام اسلامی» غیر از چند پژوهش موردیِ محدود و یک کتاب کوچک مستقلّ که آن هم عصاره یک رسالۀ دکترا بوده است، تحقیقات شایسته و بایستهای صورت نگرفته است؛ امّا از بررسی مجموع دیدگاههای منتشره در خصوص مسجد و انتظارات کارکردی آن میتوان سه تلقّی از مفهوم مسجد طراز اسلامی» احصاء نمود:
۱ـ دیدگاه تاریخی، سنّتی
عدّهای مقصودشان از مسجد طراز اسلامی» یا مسجد طراز نظام اسلامی»، همانا مسجدی است که بهطور کامل منطبق بر ویژگیها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام و به خصوص در زمان حکومت نبوی در مدینة الرّسولn باشد.[۳] این تلقّی اگر چه از لحاظ ابتناء بر روش و سیره پیامبر اکرمn بسیار صواب و قابل تقدیر است و حتّی گاهی در ظاهر منطبق با فرمایشی از امام راحلv است که فرمودند: امیدوارم موفّق به این امر بشوید و مساجدمان برگردد به حال مساجد صدر اوّل»[۴] امّا نگرشی جامع و پویا نیست.
به عبارت دیگر، احیای تمام کارکردها و نقشهای مسجد در عصر نبویn، امری بسیار ضروری و شایسته است؛ امّا چنانچه از فرمایش حضرت امام راحلv و نظایر آن چنین برداشت شود که سقف و نهایت نقشآفرینی و کارکرد مسجد همان است که در صدر اسلام ظهور و بروز پیدا کرد و کسی حقّ ندارد کارکردی فراتر از آن را برای مساجد تعریف نماید، چنین برداشتی بهطور قطعی ناصواب و عامل رکود و ایستایی خواهد بود.
نکته شایان توجه در اینجا این است که سخن حکیمانه امام راحلv که بهطور قطعی نمیتواند به تنهایی و بدون توجّه به سایر مبانی و دیدگاههای دیگر ایشان مورد استناد قطعی قرار گیرد، ناظر بر مقایسه دوران پیش و اوایل دوران پس از انقلاب با دوران صدر اسلام است. در واقع، امام راحلv در مقام اعلام عدم رضایت از وضع موجود مساجد در ابتدای انقلاب و فاصله بسیار زیاد آن از جایگاه و کارکردها شایسته آن است و با ارجاع اذهان به اوضاع مساجد در صدر اسلام و عصر حکومت اسلامی پیامبر اکرمn، قصد داشتهاند این حقیقت را یادآوری و القاء کنند که باید کارگزاران نظام اسلامی تلاش کنند تا مساجد به عنوان کانونهای اصلی شکلگیری انقلاب به تراز لایق خود برگردند.
از طرف دیگر، در زمان شخص امام راحلv هم مساجد به پایگاه خدماتی تبدیل شده بودند که شاید هرگز در طول تاریخ سابقه نداشته است؛ نظیر تمرکز بسیج اقتصادی در مساجد، مراکز برگزاری انتخابات، محلّ اسکان مسافران نوروزی و. .
۲ـ دیدگاه حدّاقلی
گروهی از صاحبنظران و محقّقان بر این باورند که کارکردها و نقشهای مسجد در عهد نبویn، بر دوگونه بوده است:
الف) کارکردهایی که مربوط به مسجد، بما هو مسجد میشود، فارغ از اینکه حکومت و حاکمیّت اسلامی باشد یا نه و صرفنظر از اینکه در حکومت اسلامی، حاکم پیامبرn یا امام معصومj یا ولی فقیه غیرمعصوم باشد.
ب) کارکردهایی که ناشی از اختیارات انحصاری حاکم معصوم - اعمّ از پیامبرn و ائمّهb - است و بهطور مستقیم به شئون و اختیارات ایشان بازمیگردد.
این گروه ـ که اغلب دارای مبانی اسلامشناختی غیرپویا و کمبهره از تأثیرات زمان و مکان هستند ـ در سایه دستهبندی مذکور، چنین نتیجه میگیرند که مهمترین وظیفه مساجد، برپایی نماز جماعت، مجالس ذکر و دعا و موعظه و حداکثر - در بُعد اجتماعی - همکاری مؤمنان برای رفع نیازهای مادّی و مالی نیازمندان محلّ و تسکین آلام آنهاست.
متأسّفانه باید گفت این دیدگاه - دانسته و ندانسته - حاشیهای از تئوری دشمن ساخته سکولاریسم» و جدایی دین از دنیا و ت است که گاه آگاهانه از تریبونهای روشنفکران دینی مطرح میشود و گاه ناآگاهانه بر زبان و قلم متدیّنین سنّتی جاری میگردد.
۳ـ دیدگاه فقه پویا (حدّاکثری)
به هر حال، با تکیه بر دو مبنای اصولی و عمده در فقه شیعه، معتقدیم که کارکردهای مسجد در دوران نظام اسلامی، علاوه بر شمول کلّیه کارکردهای مسجد در نظام اسلامی نبویn، میتواند و باید بتواند - ضمن رعایت اصول و ارزشهای بنیادین تفکّر اسلامی - شامل کارکردها و نقشهای نوینی متناسب با نیازها و مقتضیّات جدید باشد.
ج) مهمترین شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
۱. مسجد، کانون عبادت
از آیات شریف قرآن کریم اینگونه استفاده میشود که یکی از اهداف آفرینش عالم و موجودات، عبادت»[۵]و تقرّب الی اللّه» است.[۶]عبادت در مورد انسان، دو معنای عامّ و خاصّ دارد؛ عبادت در معنای عامّ، هر رفتار و کرداری را شامل میشود که رضایت و خشنودی خداوند در آن باشد. عبادت در معنای خاصّ، راز و نیاز با خداوند، ذکر و یاد او و سخنگفتن با اوست و عباداتی چون دعا، ذکر، تلاوت قرآن و برپایی نماز را شامل میشود.
بیشکّ، در پیدایش توجّه قلبی به خداوند، عوامل فراوانی نقش دارند که از جمله آنها، مکان عبادت» است. مسجد، با ویژگیهای خاصّ خود، بهترین و مناسبترین مکان برای حضور و شکرگزاری به درگاه الهی است.
در قرآن کریم، هر جا سخن از مسجد به میان آمده، به جنبههای عبادی آن به عنوان عنصر محوری و بنیادین در تعالی فرهنگ دینی جامعه اشاره شده و در آیات متعدّدی از قرآن کریم، مسجد، جایگاه عبادت و یاد خداوند شناخته شده است که در ادامه برخی از آنها به عنوان نمونه بیان میشود:
۱. وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً».[۷]
۲. قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ».[۸]
۳. الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ».[۹]
۴. فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصال؛ (این چراغ پرفروغ) در خانههایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهاى آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوسبازان در امان باشد)؛ خانههایى که نام خدا در آنها برده مىشود و صبح و شام در آنها تسبیح او مىگویند».[۱۰]
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُه؛ کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیرى کرد».[۱۱]از جمله أَن یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ»، استفاده مىشود که مساجد محلّ عبادت و پرستش الهى است.
علامّه طباطبایی در تفسیر گرانسنگ المیزان» میفرمایند: به طور مسلّم، معنای بیوت، همان مساجد است که جایگاهی ویژه برای ذکر نام خداست و به همین منظور بنا شده و حتّی خانههای پیامبران و ائمّه اطهارb نیز از مصادیق کلمه بیوت است».[۱۲]
راز این نامگذاری آن است که مردم در این مکان به سوی خداوند متعال تقرّب میجویند و با عبادت خالصانه و جمعی، به سوی او ره میسپارند و از همین رو، قرآن کریم کعبه را که برترین خانه خدا بر روی زمین است، خانهای برای مردم به شمار میآورد و میفرماید: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمین».[۱۳]
به هر حال، همانگونه که ملاحظه میشود، در این آیات وصفی که برای مسجد ذکر شده، آن است که در مساجد نام خداوند برده میشود و مردان خدا برای تسبیح و ستایش حقّ تعالی در صبح و شام بدان روی میآورند و این به روشنی بیانگر این حقیقت است که رسالت اوّلیه و اساسی این مکان مقدّس در اسلام، آن است که کانون عبادت و ذکر و تسبیح خداوند متعال باشد.
آری؛ نام مسجد یادآور بندگی در برابر پروردگار متعال است. مسجد، جایگاه سجده است و سجده اوج عبادت و بندگی انسان برای خدا: السُّجودُ مُنتَهَی العِبَادَه مِن بَنی آدَم.»[۱۴]
پیامبرگرامی اسلامn از نخستین روزهایی که دعوت به اسلام را به صورت آشکارا مطرح ساختند، از کعبه و مسجدالحرام (اوّلین مسجد ساخته شده بر روی کره زمین) به عنوان پایگاه عبادی استفاده میکردند و در آن به قرائت قرآن و مناجات با خدا و اقامه نماز میپرداختند. شواهد تاریخی بیانگر آن است که مسلمانان را تشویق و ترغیب مینمودند تا به مسجد رفت آمد کنند و از برگزاری نمازهای پنجگانه در مساجد بدون عذر تخلف نورزند.
پیامبر اکرمn فرمودند: مَنْ صَلَّى الْخَمْسَ فِی جَمَاعَةٍ فَظُنُّوا بِهِ خَیْراً؛ هرکس نمازهای پنجگانه خود را در مسجد به صورت جماعت اقامه کند، پس بر او گمان نیک ببرید».[۱۵]
همچنین فرمودند: الجُلوسُ فِی المَسجِدِ اِنْتِظاراً لِلْصَلاة عِبادةٌ؛ نشستن در مسجد به انتظار اقامه نماز، عبادت است».[۱۶]
از ابوذر غفّاری نقل شده است که پیامبر به او چنین وصیّت کردند: یا أَبَاذَر! إِنَّ اللَّهَ یعْطِیک مَا دُمْتَ جَالِساً فِی الْمَسْجِدِ بِکلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیهِ دَرَجَةً فِی الْجَنَّةِ وَ تُصَلِّی عَلَیک الْمَلَائِکةُ وَ یکتَبُ لَک بِکلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ یمْحَى عَنْک عَشْرُ سَیئَاتٍ؛ ای اباذر، به درستی که خداوند به تو اعطا میکند، مادامی که در مسجد نشستهای، به اندازه هر نفسی که میکشی، درجهای در بهشت و ملائکه نیز بر تو درود میفرستند و برای تو به اندازه هر نفسی که میکشی، ده حسنه ثبت و ده گناه تو را پاک میکنند».[۱۷] این تأکیدات تا بدان حد هستند که خودداری از حضور در مساجد از روی بیاعتنایی، نوعی رویگردانی از سنّت پیامبر و موجب عدم قبول عبادات به شمار میآید.[۱۸]
در صدر اسلام، مسلمانان به برپایی نمازهای جماعت ـکه مظهر بندگی، شُکوه، حیات و وحدت امّت اسلامی استـ بیش از امروز اهمّیت میدادند؛ امّا باید گفت که در طول تاریخ ۱۴۰۰ سالۀ اسلام، کارکرد مسجد در بعد عبادی، هرگز افول نکرده است؛ اگرچه در زمینههای دیگر با فراز و نشیب بسیار همراه بوده است.
ویل دورانت، مورّخ مشهور غربی، در گزارشی از جوامع اسلامی، چنین مینویسد: پیش از آفتاب و نیمه روز و نزدیک غروب، مؤذّن بر گلدسته بالا میرود و به وسیله اذان، مسلمانان را به نماز میخواند. به راستی،این دعوت چه نیرومند و شریف است که مردم را پیش از طلوع آفتاب به بیداری دعوت میکند؛ چه خوب است که انسان به هنگام نیمروز از کار باز ایستد و چه بزرگ و باشکوه است که ضمیر انسان، در سکوت شب به جانب خداوند جلّ جلاله توجّه کند.»[۱۹]
۲. مسجد، کانون فعالیتهای ی
یکی دیگر از کارکردهای مسجد در صدر اسلام، کارکرد ی بود. به صراحت میتوان ادّعا کرد که در کنار بعد عبادی مسجد، وسیعترین و مهمترین کارکرد مسجد، کارکرد ی آن بوده است.
از آغاز اسلام، این مکان مقدس با مسائل ی آمیخته شد. زیرا شریعت اسلام دینی است که در آن رابطهای مستقیم بین فعالیتهای عبادی و ی وجود دارد. این ارتباط به روشهای متعدد قابل تصوّر و درک است که از آن جمله، میتوان به خطبههای نماز جمعه و بیان مسائل حکومتی و ی و مسائل مهم اجتماعی توسط خطیب جمعه اشاره کرد. مسجد، پایگاه و مرکز همۀ فعّالیّتهای ی جامعهاسلامی و در واقع، دارالحکومة» آن بوده است. ملاقات رهبران و نمایندگان خارجی و تصمیمگیریهای مهم در مساجد صورت میگرفت و حرکتهای ی، اجتماعی از مسجد رهبری و سازماندهی میشد.[۲۰]پیامبرn پیش از هجرت به مدینه، با وجود فشار حاکم در مکه با برخی از گروهها، در مسجدالحرام گفتگو میکرد. پس هجرت به مدینه نیز پیامبر در مسجد، با افراد و گروههای اعزامی از قبیلهها و طایفههای گوناگون گفتگوی ی انجام میداد. در مسجدالنبی مکانی به نام اسطوانةالوفود»(ستون هئیتها) برای این گفتوگوها در نظر گرفته شده بود.[۲۱] همچنین در زمان خلفای نخستین و امام علیj همۀملاقاتهای عمومی در مسجد انجام میشد و حتّی نمایندگان خارجی، در مسجد به حضور پذیرفته میشدند. مسجد، محلّ بیعت و اعلام برنامههای حکومتی نیز بود.
ابنابیالحدید در شرح نهجالبلاغه مینویسد: وقتی مردم هجوم آوردند تا با امام علیj بیعت کنند، آن حضرت امتناع ورزید؛ ولی اصرار عموم در حدّی بود که حضرت چارهای نداشت. در این مرحله که مشروعیّت الهی با مقبولیّت عمومی همراه گشته بود و حجّت بر آن حضرت تمام شد، امام، حاکمیّت را پذیرفت؛ ولی برای انجام بیعت فرمودند که اگر بهناچار قرار است با من بیعت کنید، پس در مسجد [با من بیعت کنید]؛زیرا بیعت با من، نباید بهطور مخفی و پنهان باشد، بلکه باید با خواست مسلمانان و در ملأ عامّ و محلّ اجتماع مسلمانان انجام بگیرد. پس، حضرت بلند شدند در حالی که مردم در اطرافش بودند، حرکت کردند تا داخل مسجد شدند؛ مردم از هر طرف بر سر حضرت ریختند و با ایشان بیعت کردند.[۲۲]
روشن است که امروز بیعت به انتخابات، تغییر نام یافته است و کارکرد ی، با پیروزی غرورآفرین انقلاب اسلامی، در مساجد احیا شده است؛ بهگونهای که همۀ انتخاباتهای گذشته (که در واقع، هر انتخاب یک بیعت جدید با نظام اسلامی است) در مجامع عمومی و مساجد صورت گرفته است.
مسجد، در صدر اسلام همواره مجلس می مسلمانان در رویدادها نیز بوده است. بر اساس دستور قرآن کریم،[۲۳]پیامبر اکرمn در امور مختلف با افراد دارای صلاحیّت م میکردند. مهمترین این مها در حوزه نظامی، غزوات و تنظیم تهای دفاعی بود. یکی از مهمترین مها، در جنگ احد بود که پیامبرگرامیn با اصحاب خود درباره نحوۀ اجرای جنگ م کردند.[۲۴]
در واقع، پر رنگترین نقش مساجد در دوران انقلاب اسلامی، نقش ی بوده است. با فراگیر شدن انقلاب اسلامی، مسجدها جایگاهی مؤثّرتر در این زمینه یافتند. سخنرانیهای ان و دانشگاهیان در مساجد مردم را بیش از پیش با ابعاد فساد، ظلم، تبعیض و بیعدالتی ساختار ی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور آشنا کرد. مساجد، در طرد رژیم طاغوت از سوی مردم، بسیار مؤثّر بودند. پس از تبعید امام خمینیv، در سال ۱۳۴۳، مبارزۀ فّعال ی فروکش کرد و مساجد رویکردی دیگر یافتند. امام خمینیv، معمار انقلاب اسلامی ایران، در ارتباط با این نقش میفرمایند: مسجد در اسلام و در صدر اسلام،همیشه مرکز جنبش و حرکتهای اسلامی بود و از مسجد تبلیغات اسلامی شروع میشده است و مسجد محلّ حرکت قوای اسلامی برای سرکوب کفّار و وارد کردن آنها در زیر بیرق اسلام بوده است».[۲۵]
در واقع، سخنان امام خمینیv تلاشی برای معطوف نمودن توجّه به فرهنگ اصیل اسلامی و ساماندهی حرکتهای اسلامی از مساجد است. مساجد که پایگاههای انقلاب بودند، به صورت سنگرهای مستحکم برای مبارزۀ انقلابیها درآمدند. بر این اساس، امام خمینیv با ژرفنگری خاصّ خود میفرماید:
مساجد و محافل دینیّه را که سنگرهای اسلامی در مقابل شیاطین است، هر چه بیشتر گرم و مجهّز نگه دارید».[۲۶]همچنین ایشان فرمودند: مسجد، یک سنگر اسلامی است و محراب محلّ جنگ است و محلّ حرب است؛ [دشمنان،] این را میخواهند از دست شما بگیرند».[۲۷]
در صدر اسلام، مساجد، محافل و نمازها جنبه ى داشته است. از مسجد راه مىانداختند لشکر را به جنگى که باید بکنند و به آن جایى که باید بفرستند؛ از مسجد مسائل ى طرح ریزى مىشد. مع الأسف، مساجد را ما کارى کردیم که بکلى از مصالح مسلمین دور شد و با دست ما، آن طرحهایى که براى ما ریخته بودند، پیاده شد».[۲۸]
ارتش اسلام هر جا رفته است و سردارهاى اسلام هر جا پاگذاشتند، همان جایى که پاگذاشتند، اول مسجد درست کردند؛ وقتى به قاهره رسیدند، اوّل خط کشیدند براى مسجد و هرجا این طور بود، مسجد مطرح بود، معبد مطرح بود و ارتش اسلام براى آباد کردن مساجد، محراب، کوشش مىکردند».
اسلام مساجد را سنگر قرار داد، وسیله از باب این که از همین مساجد، از همین جمعیتها و جماعت. همه امورى که اسلام را به پیش مىبرد و قیام را به پیش مىبرد، مهیا باشد».[۲۹]
در پی این تأکیدهای رهبر کبیر انقلاب بر استفاده هر چه بیشتر از مساجد و بازگشت آنها به نقشی که در صدر اسلام داشتند، یاران و شاگردان امام، با افشاگری در مساجد، آتش مبارزات را روز به روز شدیدتر و رژیم منحوس پهلوی را ناکارآمدتر کردند. پایههای اصلی و اوّلیه انقلاب را شاگردان، نزدیکان و معتمدان امام بنا کردند. امام،۴۰۰ نفر شاگرد مخصوص تربیت کرده بودند که اثر آنها در همه جا دیده میشد. آیتاللّه امامی کاشانی در شرق تهران، آقای ایروانی در جنوب تهران، آیتاللّه غیوری در جنوب شرقی، آیتاللّه ملکی در مسجد همّت شمیرانات، آیتاللّه شهید مطهّری در مرکز تهران کانون توحید، امام جمارانی در شمال و مسجد شهید بزرگوار دکتر مفتّح به کار تبلیغی و ی مشغول بودند؛ ایشان در شهرستانها نیز شاگردانی داشتند.[۳۰]
در محور ی، مساجد و نهادهای دینی، به واسطه عملکردشان و عملکرد مبارزاتیشان علیه حکومتها، مورد توجّه خاصّ کارگزاران دولت بود؛ چرا که میدیدم مسئولان بلندمرتبه رژیم شاه، چه عکسالعملهای تندی در مقابل مسجد و مسجدیها ابراز میداشتند و اعمال میکردند. بی جهت نبود که سپهبد رزمآرا، مهره حلقهبهگوش شاه، میگفت: مسجد را بر سر کاشانی و مجلس را بر سر مصدق خراب میکنیم؛ به این ترتیب، اهمّیت و حسّاسیّت یبودن مساجد را بهتر درک میکنیم.[۳۱]
در دوران انقلاب هم بهطور طبیعی و بر اساس سوابق تاریخی، مساجد ایران نقش خود را باز یافته و مرکز مبارزات ضد رژیم شاه بودند. حمله به مسجد گوهرشاد در زمان رضا شاه و کشتار مردم، به توپ بستن حرم امام رضاj توسّط روسها و همچنین، حمله و به آتشکشیدن مسجد جامع کرمان و کشتار مردم، نشاندهنده اهمّیت مسجد در مبارزات مزبور و استفاده از مسجد به عنوان سنگر مبارزه است. همچنین، این امر بیانگر عنادی است که قدرت ی نسبت به این مکان مقدّس داشته است.[۳۲]
۳. مسجد، کانون فعالیتهای اجتماعی
مسجد، محل گردهمایی مسلمانان و تجلیگاه پرشکوه انسجام و یک پارچگی ملت مسلمان است. مسجد، حافظ سلامت دین و جامعه است و نمایش وحدت و همدلی نمازگزاران، بقای اسلام را تضمین میکند.حضور نمازگزاران در مسجد، امید دشمنان اسلام را به ناامیدی بدل میسازد.
وحدت اجتماعی، عنصری اساسی برای سلامت و بقای اصل و اساس هر جامعهای است. مسجد در تحکیم این عنصر اساسی، نقشی بس بزرگ ایفا میکند. افراد مختلف، زن و مرد، بزرگ و کوچک، صاحبان افکار و سلیقههای مختلف، همه در یک جا گرد هم میآیند. همدل و همسو و دوش به دوش یکدیگر میایستند.
مسجد کانون اتّحاد و همبستگی، انس و الفت مسلمانان با یکدیگر است. مسلمانی که بهطور منظّم و در زمانهایی ویژه، مانند نمازهای روزانه و نماز جمعه و با آدابی خاصّ، مانند با وضو و طهارت بودن، در اجتماعی عبادی شرکت میکند، خودآگاه یا ناخودآگاه در معرض تربیت دینی قرار میگیرد و آثار مهمّ اخلاقی و رفتاری و حسّ همبستگی اجتماعی در وجود او نمایان میشود.
مارسل بوازار میگوید: مسجد عامل نیرومندى در همبستگى و اتحاد مسلمانان جهان است و اهمیت اجتماعى و فرهنگى آن را از این بابت، نمىتوان نادیده گرفت، به خصوص در روزگار معاصر، که مسلمانان شور و حرارت صدر اسلام را دوباره از خود نشان مى دهند، مساجد به صورت مراکز تربیت روحانى و پایگاه جنبش امّت مسلمان نسبت به ستمگران و سلطه جویان در آمده است. اندک اندک مساجد موقعیت سالهاى نخستین ظهور اسلام را به دست آورده اند
ائمه اطهار(ع) به خصوص حضرت ثامن الحجج(ع) بر این مساله تاکید دارند که اساساً آدمی نباید جاهل از دنیا برود، چه آن که در کلام معصوم داریم که بزرگ ترین مصیبت ها برای انسان جهل است و یا این که برای انسان جاهل در هر حالتی از زندگی اش ، خسران وجود دارد.
درباره این سایت